Internet Okur Yazarlığı El Kitabı
2nci düzeltilmiş
sürüm
Derleyenler
Janice Richardson
(editör),
Andrea Milwood
Hargrave, Basil Moratille,
Sana Vahtivouri,
Dominic Venter ve Rene de Vries
Güncelleyenler
Bety Burdick,
Chris Coakley ve
Janice Richardson
Çevirenler
(Translators)
Nuran Yardımcı,
Pınar Ülkülü ve
Mehmet Bora
Sönmez
Medya Bölümü
II Nolu Genel Müdürlük İnsan Hakları
Bilgi Toplumu Projesinde İyi Yönetişim
Siyasi İşler Müdürlüğü
Avrupa Konseyi
İçindekiler
OKUYUCU
İÇİN TAVSİYELER
GİRİŞ
KILAVUZ
METİN
1 Bağlantı
Sağlama
KILAVUZ
METİN
2 Web Sitesi
Oluşturma
KILAVUZ
METİN
3 Bilgi
Araştırma
KILAVUZ
METİN
4 Ana
Kapılar
KILAVUZ
METİN
5 Elektronik
Posta
KILAVUZ
METİN
6 İstek Dışı Gönderilen
e-Postalar
KILAVUZ
METİN
7
Sohbet
KILAVUZ
METİN
8 Haber
Grupları
KILAVUZ
METİN
9 Dünya Çapında Kütüphaneler
KILAVUZ
METİN
10 Internet Üzerinde Müzik ve
Görüntüler
KILAVUZ
METİN
11
Yaratıcılık
KILAVUZ
METİN
12
Oyunlar
KILAVUZ
METİN
13 Uzaktan
Eğitim
KILAVUZ
METİN
14 Sınıflandırma ve
Filtreleme
KILAVUZ
METİN
15 Özel Hayatın
Gizliliği
KILAVUZ
METİN
16
Güvenlik
KILAVUZ
METİN
17 Sataşma ve
Taciz
KILAVUZ
METİN
18 Çevrimiçi
Alış-veriş
KILAVUZ
METİN
19 Katılımcı Bir e-Vatandaş
Olmak
KILAVUZ
METİN
20 Mobil
Teknoloji
KILAVUZ
METİN
21
Bloglar
OKUYUCU İÇİN
TAVSİYELER
- Bu el kitabında kullanılan terimlerin
açıklamaları için yazarlar, dünyanın çeşitli bölgelerinden kullanıcılar
tarafından işbirliği içinde hazırlanmış olan sürekli güncellenen Wikipedia
adlı elektronik ansiklopediyi başvuru kaynak olarak göstermektedir. El
kitabı; Boolean search, zombie computer veya phishing gibi bir çok
özel terimin bulunduğu Wikipediaya doğrudan bağlayan web adresleri
sunmaktadır. Buna benzer diğer terimler <http://www.wikipedia.org>
sayfasında bulunabilir. Metin içinde Wikipedia tanım adresleri parantez
içinde, diğer web sayfaları < > işareti içinde verilmiştir.
Wikipedia
başvuruları doğrudan, birçok diğer dilde seçme olanağı sunan, Wikipedia web
sitesinin İngilizce içeriğine bağlanmaktadır.
- Bu el kitabında yer alan uzun ve
kullanımı zor web sitelerinden kaçınmak için otomatik erişim sağlayan
elektronik ortamdaki metne başvurunuz. Bu metne <http://www.coe.int/media>
adresinden erişebilirsiniz. Bu adrese, açmayı başaramadığınız her tür web
adresi için de başvurun.
- El kitabı,, metnin başından sonuna
kadar öğrenci terimini kullanmaktadır. Bu terim, yaşı ve seviyesi dikkate
alınmaksızın, evde veya okulda öğrenimine devam eden, ilköğretim okulları
veya liselerdeki öğrenci olan tüm gençleri kapsamaktadır.
Bu metinde yer
alan tüm Internet adreslerine Ocak 2006 tarihi itibarıyla erişim
sağlanabilmiştir.
GİRİŞ
Neden medya
okur yazarlığı konusunda kılavuz metinler hazırlandı?
Son 10 yıllık
süreçte, Internet ve mobil teknoloji, dünya çapında toplumların hayatında çok
yönlü değişimlere neden olmuştur. İş ve eğlence biçimlerimizi değiştirmiş ve
katılımcı birer vatandaş olmamız yönünde büyük çaplı talep yaratmışlardır.
Avrupa
Konseyinin Internet okur-yazarlığı kılavuz metinleri, bu olağanüstü bilgi ve
iletişim ağlarının kullanımında rehberlik etmeyi ve yardımcı olmayı amaçlayan
bir belgedir. Buradaki amaç:
-
öğretmenlere ve ebeveynlere, gençlerin ve
çocukların iletişim teknolojileri aracılığıyla yaptıkları keşif yolculuklarını
paylaşmalarını sağlayacak yeterli teknik bilgiyi sunmak,
-
etik konulara dikkat çekmek ve eğitimde katma
değer anlayışı yerleştirmek,
-
Internet ve mobil teknolojilerden fayda sağlamak
için sınıfta veya evde uygulanabilir, yapıcı eylemler için fikirler sağlamak,
-
Internet kullanımında ciddi farklılıklar bulunan
geniş bir alandaki deneyimleri paylaşmak,
-
Daha fazla bilgi veya uygulanabilir örneklere yer
veren bağlantıları sağlamak,
Etik konular
ve Internetteki tehlikeler
Her kılavuz
metinde değindiğimiz üzere, Internetin getirdiği sayısız faydanın yanı sıra,
bazı tehlikelere de yer vermek zorunluluğu vardır. Örneğin virüslerin
(http://en.wikipedia.org/wiki/Computer_virus), sadece Avrupadaki özel
şirketlere ve kamu kuruluşlarına yıllık maliyeti yaklaşık iki-üç milyar
Eurodur. Spam (http://en.wikipedia.org/wiki/E-mail_spam) adıyla da bilinen
istenmeyen e-postalar, toplam e-postaların % 90ını oluşturmaktadır ki bunlara %
1,5 civarındaki kötü niyetli şifreler dahil değildir. Internetteki içeriğin
önemli bir yüzdesi ya yasadışı ya da zararlıdır ve çok temel insan hakları ve
insan onurunu göz ardı etmektedir. Bunun da ötesinde, bilgiye sahip olanlar ve
sahip olmayanlar arasındaki sayısal bölünme (http://en.wikipedia.org/wiki/Digital_divide)
fark yarattığından, kırılgan bir yapıya sahip olan eşitlik olgusu bir kez daha
tehdit altındadır. Bir çok genç insan Internete erişimi sağlayacak malzeme
yetersizliği, araştırma yapmak ve etkin kullanım için gerekli teknik ve erişim
yeteneği eksikliği nedenleri ile gittikçe artan sakıncalı gelişmeleri
yaşamaktadır.
Bilgiden ve
iletişim teknolojilerinden azami faydalanma
Internet,
adından da anlaşılacağı üzere, bilgi ağları arasındaki bir yoldan başka bir şey
değildir. Halihazırda erişim araçları, üçüncü nesil cep telefonları ve kablosuz
ağlar gibi yeni teknolojilerin gelişimi ile değişmektedir.
Günümüzde her
bir birey, bilgi okur-yazarlığına ihtiyaç duymaktadır. 21. yüzyıl
okur-yazarlığı, toplumun temellerini oluşturan eğitimin dört ana sütunu üzerine
inşa edilmektedir. Bunlar; bilmek, yapmak, olmak ve yaşamak kavramlarını
birlikte öğrenmektir.
Öğretmenler
ve ebeveynlerin ihtiyaçlarına cevap verecek bir kılavuzun geliştirilmesi
Teknolojinin
geliştiğinden ve yeni bilgi kaynaklarının ortaya çıktığından, bu kılavuz
metinler yenilenmeli ve yenileri eklenmelidir. Bu proje, izlenimleriniz veya
sınıflarınızdaki eylemlerinize ilişkin düşünceleriniz, uygulama örnekleriniz
veya güncel adresler gibi göndereceğiniz her tür katkıya açıktır. Lütfen bu tür
katkılarınızı Avrupa Konseyinin
media.IS@coe.int adresine gönderiniz.
KILAVUZ METİN 1
Bağlanmak
Internet, bağlantı düğümleri
işlevi gören sağlayıcılar aracılığıyla dünya çapındaki bilgisayarları birbirine
bağlayan bir ağdır. (http://en.wikipedia.org/wiki/Node_%28networking%29).
2005 yılının Mart ayı itibarıyla, 250 milyonu Avrupada olmak üzere, dünyada 900
milyon Internet kullanıcısı olduğu tahmin edilmektedir.
Eğitime getirdiği faydalar
|
-
Internet,
öğretmenlere zengin yeni kaynaklar ve fikirler sunmaktadır. Ders planları,
öğrenciler için elektronik ortamda uygulamalar ve eğitici oyunlar buna örnek
olarak verilebilir.
-
Internet,
öğretmenler ve öğrenciler arasındaki sınırlar ötesi iletişimi ve deneyim
paylaşımını kolaylaştırmaktadır.
-
Internet,
öğrencilere kültürleri paylaşmak ve yabancı dilini geliştirmek alanındaki
projelere katılma fırsatı sunmaktadır. Bu yöntem, geleneksel mektup
arkadaşlığına dayalı öğrenci değişiminden daha etkili ve daha hızlı bir yöntem
olabilir ve yolculuk masrafları gibi bir kalemi de ortadan kaldırmaktadır.
-
Internet,
geleneksel kütüphaneleri düzenli olarak ziyaret etmeyenlere bile araştırma
vasıtalarını erişilebilir kılmaktadır.
Etik düşünceler ve riskler
|
-
Gerçek dünyada olduğu gibi, Internette
dolandırıcılık, sahte bilgiler ve çocuklar için uygun olmayan içerik vardır.
-
Internet bir yandan sayısız yeni olanaklar
sağlarken, teknik çözümler her zaman geleneksel yöntemlerden daha iyi
olmamaktadır. Örneğin, e-posta iletişimde köklü değişiklikler getirmiştir ancak
asla gelecekte yüz yüze iletişimin yerini almayacaktır.
-
Internete eğer bir kuruluştan (okul, üniversite,
kamu kuruluşu) giriyorsanız, bilgisayarınız büyük bir olasılıkla otomatik olarak
dahili bir erişim sağlayıcıya bağlanacaktır.
-
Internete evden bağlanabilmek için aşağıdakilere
ihtiyaç vardır:
-
modem bağlantılı bir bilgisayar;
-
bir telefon bağlantısı;
-
bir Internet hizmet sağlayıcıya (IHS) abonelik
-
IHSler
(htpp://en.wikipedia.org/wiki/Internet_service_provider), Internet ile
kullanıcılar arasındaki gerekli bağlantıları sağlarlar. Bunlar telekomünikasyon
veya kablo şirketleri gibi özel kuruluşlar olabildiği gibi üniversiteler gibi
kurumlar olabilirler.
-
IHSler genellikle aylık abone bedeli talep
ederler ve buna karşılık bir dizi hizmet sunarlar.
-
Çevirmeli bir
(http://en.wikipedia.org/wiki/Dial-up_access)
bağlantı, kullanıcıların standart bir telefon hattı
aracılığıyla Internete erişmelerine olanak sağlamaktadır. Genellikle bağlantı
yapılan süre dikkate alınarak, normal telefon görüşmesi üzerinden kullanıcıya
fatura çıkarılır. Bir analog telefon hattından, eş zamanlı olarak hem telefon
bağlantısı hem de Internet bağlantısı yapılamaz. Bağlantı hızı yavaştır.
-
Bir geniş bant
(http://en.wikipedia.org/wiki/Broadband_Internet_access)
bağlantısı, sayısal bir hat üzerinden bağlantıya olanak
sağlamaktadır. Birleştirilmiş Sayısal Ağ Hizmetleri (ISDN)
(http://en.wikipedia.org/wiki/ISDN) ve Sayısal Abonelik Hattı (DSL)
(http://en.wikipedia.org/wiki/Digital_Subscriber_Line)
bu bağlantılara örnek olarak gösterilebilir. IHSlerin sunduğu geniş bant
abonelikleri genellikle sabit bir fiyata sınırsız erişim olanağı sağlamaktadır.
Bununla birlikte, indirilen verilerin kapasitesine bağlı olarak bir tavanla da
sınırlama getirilebilir. Bağlantı hızı çok daha yüksektir ve Internetten
çıkmadan telefon hattının kullanılabilmesine olanak sağlar.
-
Gittikçe artan
sayıda bilgisayar, özellikle de diz üstü bilgisayarlar, kablosuz ağ kartları
(Wifi) (http://en.wikipedia.org/wiki/wifi)
ile donatılmaktadır. Bu tür
bilgisayarlar, evde veya kablosuz bağlantı noktalarında Internete kablosuz
erişim olanağı sağlamaktadır. Kablosuz bağlantı noktaları, kafeteryalar ve
havalimanları gibi kamuya açık alanlarda bulunabilir.
Uygun kullanım
-
Internet
kullanımınız için uygun bir bağlantı seçiniz. Interneti düzenli olarak
kullanıyorsanız, geniş bant bağlantısı muhtemelen size daha uygundur.
-
Eğer geniş bant
abonesi iseniz, kullanmadığınız takdirde hatta bağlı kalmayınız. Hatta bağlı
kalmanız size maddi anlamda bir külfet getirmeyebilir ancak verilerinizin
güvenlik riskini artıracaktır. (Bkz. Kılavuz Metin 16 Güvenlik)
-
Eğer
sorumluluğunuz altındaki bilgisayarı veya ağı başkaları da kullanacaksa, AUP
olarak bilinen modele uygun, makul bir kullanım politikası (AUP)
(http://en.wikipedia.org/wiki/AUP) geliştirin.
Daha fazla bilgi için
Ĝ
The
List
adlı site, IHSlerin dünya çapındaki rehberidir: <http://www.thelist.com/>.
Ĝ
Avrupa Okullar Ağı
(European Schoolnet) <http://www.eun.org/portal/index.htm>, Küresel Okullar Evi
(Global Schoolhouse) <http://www.globalschoolnet.org/GSH/> ve Eğitim Dünyası
(Education World)
<http://www.educationworld.com/> gibi eğitim siteleri kaynak ve müşterek
projeler sunmaktadır.
Ĝ
Makul bir kullanım politikası (AUP) için
tavsiyeler, eğitimde bilişim teknolojileri üzerine çalışan İngiliz ajansı
Bectanın sitesinden elde edilebilir:
<http://schools.becta.org.uk/>.
Ĝ
Insafe adlı ana kapı, Internete güvenli bağlantı
ve sörf yapma konularında tavsiye ve kaynak bilgiye yer vermektedir:
<http://www.saferinternet.org/ww/en/pub/insafe/>.
KILAVUZ METİN 2
Web Sayfası Hazırlamak
Bir web sayfası mı hazırlamak istiyorsunuz?
|
Okul idarecileri, öğretmenler ve öğrenciler, okullarını ve/veya çalışmalarını
dünya çapındaki ağda (world wide web) tanıtma ihtiyacını artan bir şekilde
hissetmektedir ve web sayfalarının sayısındaki artış inanılmaz boyuttadır. İyi
bir okul web sayfası, ders planlarının yayımlanması veya okulla ilgili
bilgilerin tanıtılması gibi çok çeşitli şekillerde kullanılabilen harika bir
halkla ilişkiler aracıdır. Aynı zamanda, şüphesiz ki, çok önemli bir eğitimsel
araçtır.
Fakat web siteleri çok çeşitli şekilde kullanılabildikleri için, bazen kendi web
sitelerini hazırlamak isteyen ve nereden başlayacaklarını bilmeyen yöneticiler,
öğretmenler, öğrenciler ve ebeveynler için boğucu olmaktadır.
Web sitenizi hazırlamadan önce aşağıdaki noktaları dikkate almalısınız:
-
Web sayfanızın amacı nedir?
-
Neden bir web sayfasına ihtiyaç duymaktasınız?
-
Web sayfanızın hedef kitlesi nedir? Dünya, bölge,
şehriniz veya sadece öğrenciler ve ebeveynler mi?
-
İçerik ne olacak?
Yerel okulları uluslararası hale dönüştürmek
|
-
Internet, öğrencilerin tüm dünya ile iletişime
geçmelerini ve kolaylıkla işbirliği yapmalarını olanaklı hale getirmektedir.
Günümüzün sınıfı, sabit bir coğrafi yerleşimde geleneksel görüntülü tuğla ve
kireç sıvalı oda olarak tanımlanmaktadır. Oysa Internet bir iletişim aracı
olarak kullanıldığında, sınıf duvarları ortadan kalkmakta ve yerel sınıflar
küresele dönüşmektedir.
-
İyi bir okul web sayfası etkileşimlidir ve mesaj
tahtası
(http://en.wikipedia.org/wiki/Message_boards)
gibi araçlar yoluyla, okulla ilgili en son bilgilere
öğrencilerin, ebeveynlerin ve öğretmenlerin her zaman ve her yerden
erişebilmelerine olanak sağlar.
-
Öğrenciler, web sayfalarının oluşturulmasında
aktif rol alabilirler. Hatta, Think Quest <http://www.thinkquest.org/>,
CyberFair <http://www.globalschoolnet.org/index.html>
ve diğerleri gibi web sayfası yarışma sitelerine bakıldığında, gerek ilk gerekse
son sınıftaki ortaokul öğrencileri tarafından hazırlanan web sayfalarının
öğretmenler tarafından hazırlanan sitelerden çoğunlukla daha iyi olduğu
görülecektir.
-
Web-yapısının temelleri, müfredatın bir parçası
içinde öğretilebilir: öğrenciler, matematik, biyoloji, dil veya müzik dersleri
için ödev olarak web siteleri tasarlayabilirler. Aslında her konu alanı, web
tasarımcılığı için uyumludur.
-
Internet ile ilgili olağanüstü bir şey de
öğrencilerin web sitesi tasarımlarını kendi sınıf arkadaşları ile yapma
konusunda sınırlı olmamalarıdır: öğrenciler, e-posta
(http://en.wikipedia.org/wiki/Email), video konferans
(http://en.wikipedia.org/wiki/Video_conferencing) ve sohbet (http://en.wikipedia.org/wiki/Chat)
gibi iletişim araçlarını kullanan dünyanın her köşesindeki öğrencilerle
işbirliği yapabilirler.
Daha fazla bilgi için, Sohbet
başlıklı Kılavuz Metin 7, Yaratıcılık başlıklı Kılavuz Metin 11 ve Bağlanmak
başlıklı Kılavuz Metin 1i daha yakından inceleyiniz.
Güvenliğin boyutlarını
belirlemek
|
Okulla ilgili herhangi bir
web sayfasının oluşturulmasında güvenlik konularının göz önüne alınması
önemlidir.
-
Internet
güvenliğine ve makul kullanıma ilişkin okul politikası, resmi bir web sayfası
tasarımından önce veya öğrencilerin web sayfası tasarım yarışmalarına
katılmalarından önce, açık bir şekilde belirlenmelidir.
-
Kullanılan
resimlerin ne şekilde tasarlanacağı ve usulü, okulun Internet güvenlik
politikasını yansıtmalıdır.
-
Güvenlik ve
mahremiyet endişesi nedeniyle, okulların büyük kısmı Fotoğraflarını yayımladığı
öğrencilerin isimlerini vermemekte veya sadece ilk isimlerini vermektedir. Bu
konu, web sayfanızı düzenlerken göz önüne almanız gereken bir husustur: bu
konudaki güvenlik protokolünüz nedir?
-
Bilgi
bütünlüğünü teminat altına almak ve web sayfalarının Internet güvenliğine
ilişkin okulun tutumunu yansıtması amacıyla diğer web sayfalarına yapılan harici
bağlantıları elemek iyi bir fikirdir.
-
Internete
erişimi filtreleyecek misiniz ya da öğrencilerinize daha fazla sokak bilgisi
öğretecek misiniz? Bir çok okul, etkili olması için, her iki tekniğin
karışımından oluşan birleşimler bulmaktadır.
-
Öğrenciler ödev
olarak web sitesi hazırladığında, bu sitelerin dünyanın her yanından
kullanıcılar tarafından ziyaret edileceğini akılda bulundurun. Bu web
sitelerinin, okulunuz için bir çeşit halkla ilişkiler aracı olduğunu düşününüz.
Bu nedenle öğretmenlerin web sitesi tasarımı sürecinde, öğrencilerin işlerini
denetlemeleri ve onlara rehberlik etmeleri akıllıca olacaktır.
-
Öğretmenler,
öğrencilerin hazırladığı tüm işlerden eninde sonunda sorumludurlar. Bu nedenle
öğretmenler web sayfalarını reddetme veya okul ya da proje sayfalarından çıkarma
yetkisine ihtiyaç duymaktadır. Öğrencilerin işlerini yeterli bir şekilde
denetlemek amacıyla, öğretmenler daima erişim parolalarına
(http://en.wikipedia.org/wiki/Password), web sitelerine
(http://en.wikipedia.org/wiki/Website) ve benzeri türden bilgilere sahip
olmalıdırlar.
Bir okul web sayfası
hazırlamak
|
Düzgün hazırlanmış bir okul
web sayfası, toplumun çok değişik katmanlarını bir araya getirecek güçlü bir
araç olarak hizmet verebilir. Bu tür web sayfaları uyum kavramını besleyebilir
ve toplumun tüm kesimlerinin kolaylıkla bilgiye erişebilmesini sağlayacak
değerli bir iletişim aracıdır. Web içeriği için bazı faydalı öneriler aşağıdaki
gibidir:
-
Öğretmenler,
ders planları hazırlayabilir veya öğrencilerin belirli dönemlerde yaptıklarına
ilişkin genel değerlendirme yapabilir.
-
Okul
yöneticileri programları veya duyuruları ilan edebilirler.
-
Öğrenciler,
sanat, şiir, hikaye, rapor veya diğer işlerini yayımlamak isteyebilirler.
-
Ebeveynler,
festivaller veya diğer toplantılar gibi veli-öğretmen etkinliklerini duyurmak
için siteyi kullanabilirler.
-
Toplumun daha
geniş kesimleri, örneğin futbol takımlarından, gezi programlarından, polisten,
yol işçilerinden ve benzeri, web sitelerini duyurular yapmak için bir ortam
olarak kullanabilirler.
Çok geniş bir yelpazede
çeşitlilik arz eden içerik, web sayfasını zenginleştirebilir ancak geniş
katılımcılar aynı zamanda web sayfasının sürdürülebilir olmasında düzensizliğe
neden olabilir. İçerik yazımı ve toplanmasından sorumlu küçük bir ekibin
seçilmesi önemlidir. Bu sorumluluk, belki de en iyi şekilde, bir öğretmen veya
okul idarecisi ya da bilgi ve iletişim teknolojileri koordinatörü olarak seçilen
bir kişi tarafından yürütülebilir.
Web sitesi oluşturmadan önce
göz önünde bulundurulması gereken bazı temel ihtiyaçlar şunlardır:
-
Yazılım: Birçok
web sayfası tasarımcısı ve yazımcısı, Dreamweaver ve FrontPage gibi WYSIWYG (http://en.wikipedia.org/wiki/WYSIWYG)
yazılımı ile çalışmayı tercih etmektedir. Bu programlar, kullanıcının html
bilmesine ihtiyaç gerektirmeden web sayfası hazırlaması için aşina olduğu bir
ortam sağlar. Web içeriği yönetim sistemleri sıklıkla kullanılmakta ve bazıları
okulları göz önüne almak suretiyle hazırlanmaktadır.
-
Donanım: Resim
tarayıcılar (http://en.wikipedia.org/wiki/Image_scanner), sayısal fotoğraf
makineleri, sayısal video kameraları ve bu cihazların ayakları ve bant kayıt
cihazları gibi ortalama bir donanım kaynağı kullanışlıdır.
-
Sistem Merkezi
(http://en.wikipedia.org/wiki/Web_hosting): Okullar, web sayfalarını, şekilleri,
dosyaları, video ve benzeri bilgilerini saklamak ve bunlara web aracılığıyla
erişimi sağlamak için bir erişim sistemi oluşturacak bir organizasyona ihtiyaç
duyacaktır. Okulunuzun ihtiyaçlarını karşılayacak bir planı taahhüt edecek,
değişik hizmet sağlayıcıları ve hizmetleri araştırmak önem arz etmektedir.
Okulunuz deneme yanılma
yöntemiyle, hedef kitlenize etkili bir şekilde ulaşma yöntemini geliştirecektir.
Bir okul web sitesi genel olarak şunları içerir:
-
Adres ve
telefon numaraları gibi irtibat bilgilerini.
-
Okul hakkında
bilgiyi, örneğin ders planları ve benzeri konular.
-
Kadro hakkında
bilgiyi.
-
Ebeveyn-öğretmen organizasyonları hakkında bilgiyi.
-
Öğrencilerin
hazırladığı çizim, resim ve son bilgilerin oluşturduğu sınıf sayfaları.
-
İlgili eğitim
sitelerine yapılan bağlantılar.
-
Ziyaretçilerin
imzalaması için bir misafir kitabı.
Uygun kullanım için bazı
teknik faktörler şunları kapsamalıdır:
-
Sevimli, kolay
okunabilir bir tasarım.
-
Engelli
kullanıcılar için web erişimini sağlamak.
-
Yüklenmesi
oldukça fazla zaman alan dosya ve büyük grafiklerden kaçınmak.
-
Tutarlı
kullanım tasarımı, Interenete kolay girme ve son güncellemeleri yapılmış
bilgiler.
-
Gerektiğinde
çeşitli dillerde tercümeler. Farklı ülkelerden öğrencilere erişilecek
durumlarda, İngilizce genellikle ortak dil olarak seçilmektedir.
-
Çocuk
haklarına, sosyal ve kültürel çeşitliliğe, bedensel ve fiziksel bütünlüğe ve
eşitlik, özgürlük, kardeşlik gibi demokrasinin değerlerine tam bir saygı.
Örneğin, eğer öğrenciler, okul web sayfasını kullanarak birbirlerine
bağlanıyorsa, Chatdangerda: <http://www.chatdanger.com/> yayımlanana benzer
ana hatlar kullanmak faydalı olabilir.
Bu standartları yakalamış binlerce iyi web sitesi bulunmaktadır:
İngiltereden St Joan of Arc ilkokulu
<http://www.stjoanarc.sefton.sch.uk/index.php> ve Hollandadan Uluslararası
Amsterdam Okulu
<http://www.isa.nl/About/abouthome.html> buna iki örnektir.Okul web sitenizi
oluşturmak için daha fazla bilgi aşağıdaki adreslerde bulunabilir:
Ĝ
Bir okul web sitesi oluşturmak:
:
<http://www.wigglebits.com/>.
Ĝ
Eğitim Dünyası:
eğitimcilerin en iyi dostu: <http://www.education-world.com/>.
Ĝ
Webmonkey
<http://webmonkey.wired.com/webmonkey/authoring/html_basics/> makale, metin,
çizim ve gelişim için danışmanlık.
Ĝ
Çocuklar için
Webmonkey:
<http://webmonkey.wired.com/webmonkey/kids/lessons/index.html>.
Ĝ
Web sitesi
tasarımı yapabilmeyi öğretmek üzerine dersler. Washington Üniversitesinden bir
öğretim görevlisi, yazılım sürecinde öğrencilerin web sitesi hazırlarken
kullandıkları yeteneklerini aktardıkları bir vitrin olarak hazırlanmıştır: <http://www.newhorizons.org/strategies/literacy/stone.htm>.
Olası okul ortakları ve çok
çeşitli okul siteleri aşağıdaki adreslerde bulunabilir:
Ĝ
Avrupa Okullar
Ağının eTwinning eylemi:<http://www.etwinning.net/ww/en/pub/etwinning/index2005.htm>.
Ĝ
Uluslararası
Okullar Avrupa Konseyi: <http://www.ecis.org/>.
Ĝ
İngiliz
Okulları web siteleri dizini: <http://www.schoolswebdirectory.co.uk/>.
Ĝ
Avrupa Okullar
Projesi Derneği: <http://www.esp.uva.nl/>.
KILAVUZ METİN 3
Bilgi Araştırmak
Internet emsalsiz boyutta bir bilgi kaynağıdır ve düzenli olarak değişmekte ve
genişlemektedir. Internette ilk arama motorları
(http://en.wikipedia.org/wiki/Search_engine) 1993 yılında
ortaya çıkmıştır.
Web siteleri hakkında bilgi toplayan araştırmaların çoğu içerik hakkındaki
bilgileri saklayan ve bağlantıları takip eden otomatik bir web örümceği
kullanarak
(http://en.wikipedia.org/wiki/Web_crawler) yapılmaktadır.
Bir çok arama motoru sadece web sayfalarını kontrol etmekle kalmaz aynı zamanda
haber gruplarını
(http://en.wikipedia.org/wiki/Newsgroup)
ve veri tabanlarını da kontrol ederler ve popüler bir arama motoru olan
Googleda <http://www.google.com/>
web sitesi yazdığınızda, 0,07 saniyede 1 milyardan
fazla sonuca ulaşırsınız.
-
Internet, sayısız konuda hızlı ve etkili araştırma
yapmayı sağlayan olağanüstü bir kaynaktır.
-
Geleneksel kütüphanelerde yapılan ile Internette
yapılan araştırmalar için gerekli beceri benzer niteliktedir. Başarılı bir
araştırma için, eleştirel içerik analizi ve Internet okur-yazarlığı lazımdır.
Etik düşünceler ve riskler
|
-
Bulduğunuz
bilgiler için sağlıklı bir şüpheci yaklaşım oluşturun. Internet, insanların
düşüncelerini yayması ve fikirlerini ortaya koyması için serbest bir ortam
sunmaktadır. Hayali şeylerin propagandasını yapmak veya yanlış bir takım
iddialardan kaçınmak için eleştirel bir gözle değerlendirdiğinizden emin olun.
-
Belli sayıdaki
web sitesi, öğrencilerin kullandığı çok değişik konulara dair eksiksiz deneme
yazıları sunmaktadır. Öğrenciler bu dosyaları kullanmak suretiyle, bunları kendi
yapmış gibi göstermekte ve aşırmacılık yapmaktadır.
-
Internette
bulduğunuz bir şeyi kullanıyorsanız, telif hakları konusunda bilinçli olunuz.
(Bkz. müzik ve resimler başlıklı Kılavuz Metin 10)
-
Mümkün olduğu
ölçüde, alıntı yaptığınız veya kullandığınız eserleri kaynak olarak gösteriniz
ve yazarını veriniz. Bu konu, aşağıdaki nedenlerden dolayı önemlidir:
*
Yazara ve
kaynağa itibar kazandırır;
*
Sizi aşırma
suçlamalarından korur;
*
Eserin
güvenilirliliğine ilişkin olarak diğer kişilerin doğru bir yargıya varmalarına
yardımcı olur.
-
Web siteleri,
arama motorları sonuçlarındaki sıralarını artırmak amacıyla, ödemeyi de
kapsayan, çok çeşitli yöntemler kullanırlar. Bazı arama motorları, örneğin
Google, sonuçların hangi reklamlarla desteklendiğini açıkça tanımlamaktadır.
Fakat çok sayıdaki diğerleri bu ayrımı yapmamaktadır.
-
Arama
motorlarına girilen en yaygın terimler cinsel içerik bulmak için
kullanılanlardır. Bununla birlikte arama motorları genellikle kendi sitelerinde
en fazla arananları listelerken bu terimleri sansürlemektedir.
-
Internette bilgi arayanların büyük çoğunluğu bir
arama motoru kullanmaktadır.
(http://en.wikipedia.org/wiki/Search_engine).
-
Bir çoklu arama motoru
(http://en.wikipedia.org/wiki/Metasearch_engine) veya ferret gibi motorlar bir
kaç arama motorunun eş zamanlı olarak arama yapmasını sağlarlar.
-
Arama motorları genelde,
kullanıcılardan belli sayıda anahtar kelimeler girmelerini isterler.
-
Boolean
(http://en.wikipedia.org/wiki/Boolean_datatype) aramaları anahtar
kelimeleri bir arada
belirtebilir veya belirli anahtar kelimeleri içeren sonuçları dışarıda bırakır.
Bu işlemler arama motoruna bağlı olarak küçük farklılıklar arz eder. Soru
işareti, artı ve eksi işaretlerini kullanmak en yaygın yöntemlerdir.
-
Bazı arama motorları,
sınıflandırma ve alt-sınıflandırma aramalarını içeren dizinler kapsamaktadır.
-
Standart
aramalar yerine uzmanlaşmış siteleri kullanın. Örneğin bir kelimenin anlamını
araştırırken, arama motoru yerine bir sözlük
<http://education.yahoo.com/reference/dictionary/> kullanın.
-
Arama
terimlerini değiştirin. Değişik anahtar kelimelerden oluşan kombinasyonlar
farklı sonuçlar getirecektir ve aramalar arasından seçim yapmak suretiyle daha
ilgili sonuçlar sağlayacaktır.
-
Faydalı
siteleri bir kenara kaydedin ki bunları tekrar aramak zorunda kalmayasınız.
-
Faydalı bir
bilgiye eriştiğinizde bunu ya yazdırın ya da kaydedin. Zira bir daha
bulamayabilirsiniz ya da bu bilgiler uyarı yapılmaksızın çevrim dışına
çıkarılabilirler.
-
Özel ibarelere
soru işareti ekleyin ki araştırmanın kapsamı daralsın ve kesin eşleşmeleri
bulun.
-
Arama motoru
aracılığıyla cevapları bulamazsanız, haber gruplarına e-posta ile bir soru
gönderin. (Bkz. haber grupları başlıklı Kılavuz Metin 8)
Ĝ
En yaygın kullanılan arama
motorları şunlardır: Google <http://www.google.com/>, Yahoo
<http://search.yahoo.com/>
ve MSN
<http://search.msn.com/>.
Ĝ
Clusty
<http://clusty.com/> ve Grokker <http://www.grokker.com/> alternative bir
yaklaşıma sahip yenilikçi arama araçlarıdır.
Ĝ
Google
Zeitgeist <http://www.google.com/press/zeitgeist.html> Googleda yapılan
araştırmalara ilişkin olarak en son eğilimleri gösterir.
Ĝ
Wikipedia
<http://www.wikipedia.org/>, dünyanın değişik köşelerinden kullanıcıların ortak
olarak oluşturdukları kullanımı serbest bir ansiklopedidir.
KILAVUZ METİN 4
Ana Kapılar
Ana kapı, Internette hedeflenen faaliyet ve içeriğin bulunması
için bir başlangıç noktası olarak hizmet verir. Ana kapılar, kullanıcılara
belirli bağlantılar ve özel sınıflandırılmış bilgiler veya ilgi alanlarını
sunar. Tipik bir ana kapı, ilgi alanlarına ve başlıklara yapılan bağlantıları
gösteren bir web sayfasıdır. Çoğunlukla bir ana kapı; arama motoru
(http://en.wikipedia.org/wiki/Search_engine), sohbet
(http://en.wikipedia.org/wiki/Chat), oyunlar
(http://en.wikipedia.org/wiki/Online_gaming), haber kaynakları
(http://en.wikipedia.org/wiki/RSS_(file_format)) ve diğer türden içerikleri
barındırır.
Ana kapılar yatay ve dikey
olmak üzere iki genel tipte sınıflandırılabilir.
Yatay ana kapılar, geniş bir
alandaki hizmetleri, faaliyetleri ve içeriği sunarlar. Bu kapılar; haberler,
hava durumu, mali bilgiler ve sinema, müzik gibi popüler kültür konularına
bağlantılar ile özel başlık alanlarına bağlantı dizinlerini sağlarlar. Yahoo
<http://www.yahoo.com/>
bu alanda muhtemelen
en iyi bilinen örnektir.
Dikey ana kapılar,
kullanıcıların amaçladığı özel tipteki içerik için çok çeşit sunan bir kapıdır.
Eğitim üzerine hazırlanmış olan dikey an kapıya iyi bir örnek Birleşmiş
Milletler Eğitim Ana Kapısıdır.
<http://www.un.org/Pubs/chronicle/eosportal_index.asp>
Ana kapılar ne amaçla
kullanılır? |
Ana kapıların işlevi, bir
başlığın incelenmesi için başlangıç noktası olmaktır. Internette bilgi
araştırması, geleneksel kütüphaneyi kullanmakla benzerlik arz eder. Araştırmalar
sistemli yolla yapılmalıdır ve bir ana kapı, mantıksal sınıflandırma ile
başlıkları ayırmanıza yardımcı olabilmelidir.
Ana kapılar, bir tema
çerçevesindeki başlıkların alanlarına faydalı bir göz atma işlevini yerine
getirir. Örneğin bilim konusunda, deniz bilimleri (oşinografi) ve bitki
bilimleri (botanik) gibi biyolojinin çeşitli şekillerine bakabiliriz. Buna
benzer olarak, tarih konusu çerçevesinde sanat tarihi engin bir alana sahip
bölümdür.
Ana kapılarda etik konular
|
Ana kapılar genellikle reklam ve mali destek bağımlısıdır ve
buna bağlı olarak mal ve hizmetlerin tanıtımını yapmaktadır. Ana kapılar
tarafından sunulan bağlantıların belirli grupların değerlerini yansıttığını
hatırda tutmak önemlidir. Ana kapıların web sitenize bağlanmasından önce, bu
değerlerin öğrencileriniz veya çocuklarınız için kabul edilebilir olduğuna emin
olmalısınız.
Bazı ana kapılar, ödemeye dayalı üyelik veya kayıt olmayı talep
edebilir. Kayıt olmadan önce (ücretsiz bir hizmet olsa bile) hizmetin
şartlarını ve koşullarını doğru anladığınızdan ve web sitesinin özel hayat
politikasını incelediğinizden ve anladığınızdan emin olunuz. Bilgi için şu
siteye bakınız <http://www.netlingo.com/right.cfm?term=privacy
policy>.
Eleştirel düşünce
yeteneğinizi kullanmaya devam ediniz. Güncel olarak sık kullanılan listenizden
elde ettiğiniz bilgileri desteklemek için düzenli olarak yeni ana kapıları
denemek iyi bir fikirdir.
Bir ana kapıdan
ulaştığınız bağlantılar, kullanıcıları tahmin edilemeyen içerik ve ürünleri
içeren sitelere yönlendirebilir ya da çocuklarınız veya öğrencilerinizin
kendilerine uygun olmayan süreçlere katılmalarına neden olabilir. Aktif
bağlantıları, filtreleyen bir program
(http://en.wikipedia.org/wiki/Content_filtering_software)
kullanmak veya tarayıcınızı ayarlamak suretiyle, değer yargılarınıza bağlı
olarak sınırlandırabilirsiniz.
Sınıf
faaliyetlerinde ana kapı kullanımı
|
-
Herhangi bir başlıkta arama hedeflerini ayarlayın:
bilgi arama başlıklı Kılavuz Metin 3te belirtilen diğer arama tekniklerini
kullanabilen, farklı ana kapılara giren kümeler oluşturun. Sonrasında bu
kümelerin; kolay erişim ve erişilen bilginin kalitesi açılarından sonuçları
karşılaştırmalarını sağlayın.
-
Araştırma başlıkları oluşturun. Örneğin, 18nci
yüzyılda çocuk konulu sanat veya okyanuslarda belirli bir tür üzerindeki
çevresel etkenler.
-
Sınıfınız için ders planını destekleyen
bağlantıları sağlayan ana kapı URLler (düzenli kaynak bulucu) (http://en.wikipedia.org/wiki/URL)
hazırlayınız.
-
Bireylerin
takip ettiği bağlantılar muhtemelen çok fazla olduğundan, bağlantıları bölüşecek
ve mümkün olduğunca bunlara erişecek kümeler oluşturun ve her kümenin
bulduklarını sunmalarını sağlayın.
-
Kümelerin
sonuçları birbirinden farklı olabilir. Bu nedenle, sınıf eğitimini daha seçkin
kılmak için daha dar alanda odaklanma sağlayın.
-
Yukarıdaki
her iki proje için bir ana kapı oluşturun. Bu ana kapı; bir web sayfası
yaratmayı, projenizden ortaya çıkan sınıfları tanımlamayı, bu sınıflara ilişkin
bilgi veren bağlantıları oluşturmayı ve sayfanızın başka sınıflar tarafından
denenmesini içermelidir.
-
Hazırlıklı olun: Ana kapıları okul çevrenizle
tanıştırmadan önce birkaç adıma ihtiyacınız olacaktır. Belirli ihtiyaçlarınız
için ihtiyaç duyduğunuz bu kaynağı geliştirecek bir yönetici ekip oluşturun.
-
Öğrencilerinizin, ana kapıları kullanmak
suretiyle, inceleme yapmalarını istediğiniz konu alanlarını belirleyiniz.
-
Arama motorlarını kullanarak, ilgilendiğiniz her
konu alanı için ana kapıların sahasını belirleyiniz.
-
Okul politikanız olarak kabul edilen kriterlere
uygun olarak her ana kapıyı değerlendirmeye tabi tutun veya Kılavuz Metin 3te
yer alan değerlendirme süreci rehberini kullanın.
Değerlendirme bilgisine ilave olarak, hizmetin ücretli veya ücretsiz olacağını;
hizmette hangi değer sisteminin temel teşkil edeceğini; kültürel ve dil
konularının dikkate alınıp alınmadığını; sitenin bir tanıtım yapıp yapmayacağını
veya bir ürünü satıp satmayacağını; sitenin e-posta veya sohbet gibi hizmetler
sunup sunmayacağını; öğrencilerin bu hizmetlere erişmelerini isteyip
istemediğinizi (daha derinlikli tartışma için bakınız aşağıdaki bölüm altıdaki
Best Practise in Education Portals) saptayınız.
-
En iyi ana kapılar arasından seçim yapınız. Bu ana
kapıları, olabildiğince deneyerek ve değerlendirerek keşfedin. Problemli
alanların listesini yapınız ve uygun olmayan bağlantıları filtreleyiniz.
-
Kılavuz Metin 3te öğretildiği üzere
yeteneklerinizi kullanmayı hatırda tutunuz. Süreci kaydetme, kaynak gösterme,
kataloglama işlemi faydalı bir çıktı elde etmenizi kolaylaştıracaktır.
Ĝ
Yahoo
<http://www.yahoo.com/>,
Netscape <http://www.netscape.com/>, Lycos
<http://www.netscape.com/>,
Infospace <http://www.infospace.com/> ve About.com <http://www.about.com/>
ağdaki en çok bilinen ana kapıların bazılarıdır.
Ĝ
The Education
Portal (Eğitim Ana Kapısı) <http://www.theeducationportal.com/>, Discovery
School (Keşif Okulu) <http://school.discovery.com/schrockguide/index.html> ve
<http://www.thegateway.org/> farklı yaklaşım, tasarım, kullanım ve içerikteki
eğitim ana kapılarına örneklerdir.
Ĝ
Best Practice in Education Portals (Eğitim Ana Kapılarında Uygun Kullanım): <http://www.col.org/Consultancies/02EducationPortals.htm>.
Eğitim ana kapılarının uygun kullanımına ilişkin bu derinlikli olağanüstü
değerlendirme raporu, kendi okul çevrelerinde ana kapı kullanımı için
uygulanabilir politika kriterleri oluşturmak isteyen eğitimciler için okumaya
değer bir rapordur.
Ĝ
Wonderport
<http://www.wonderport.com/> haberler, dizinler, kaynaklar ve benzerlerini
içeren değişik tipteki ana kapıların ayrıntılarını verir
Ĝ
Ağdaki sanat
tarihi kaynakları şu adreste bulunabilir:
<http://witcombe.sbc.edu/ARTHLinks.html>. Christopher Witcombe tarafından
hazırlanan ve ödül kazanan sanat tarihi ana kapısı, konu alanınız ne olursa
olsun ziyaret etmeye değer bir ana kapıdır.
KILAVUZ METİN 5
E-Posta
Elektronik postanın kısaltması olan e-posta
(http://en.wikipedia.org/wiki/Email), Internet gibi ağlar üzerinde birbirine
bağlı bilgisayarlar arasında mesaj göndermek için bir sistemdir. Terim aynı
zamanda mesajın kendisini de tanımlamaktadır. Bir e-posta genellikle saniyeler
içinde başarıyla aktarılır ve alıcı buna ulaşabilir ve alıcı uygun olduğunda
bunu cevaplayabilir. Esnek ve etkili bir sistem olarak e-posta, çalışma ve
iletişim yollarını ciddi olarak değiştirmektedir. Her gün milyarlarca mesaj
gönderilmektedir.
Bir e-posta adresi iki bölümden oluşur: @ işareti ile ikiye ayrılan
yerel isim ve nüfuz alanı ismi. Yerel isim genellikle fakat her zaman değil-
kullanıcının ismini gösterir. Nüfuz alanı ismi kullanıcıların kuruluşunu,
şirketini veya Internet hizmet sağlayıcısını gösterir. Nüfuz alanı kuruluş
ve/veya ülkeyi de gösterebilir. Örneğin,
isim@ox.ac.uk, Oxford Üniversitesinde
çalışan veya okuyan birisine ait olabilir.
Bir e-posta mesajı, başlık ve metin olmak üzere iki bölümden oluşur.
Başlık, gönderen hakkında bilgi, tarih ve saat ile konu satırından oluşur. Metin
ise mesajın ana kısmı ile belki gönderenin irtibat bilgilerini içeren
imzasından meydana gelir.
E-posta, posta kullanıcı ajansı (MUA) (http://en.wikipedia.org/wiki/MUA)
aracılığıyla gönderilebilir ve
alınabilir. MUA, bilgisayarlara yüklenmesi gereken bir bilgisayar uygulamasıdır.
Güncel mesajlara uzaktan ulaşılsa dahi genellikle kullanılan posta programları
aynı yerden olmaktadır.
E-posta göndermek için
diğer bir yöntem ise webposta (http://en.wikipedia.org/wiki/Webmail)
kanalıyla yapılandır ki bu kullanıcının Internet bağlantısına sahip herhangi bir
bilgisayardan programı indirip e-posta göndermesine olanak sağlar. Mesajlar uzak
bir yerde depolanır ve böylece kullanıcının bulunduğu yere bakılmaksızın elde
edilebilir kılınır.
E-posta, giderek artan bir şekilde öğretmen ve öğrenci arasında kullanılan
iletişim kanalı haline gelmektedir. Örneğin, öğretmenler tüm grubu yakın zaman
içindeki değişlikler hakkında bilgilendirebilir veya uzaktan eğitim için çalışma
belgelerini gönderebilir veya alabilirler. (Bkz. Uzaktan eğitim başlıklı Kılavuz
Metin 13)
E-posta, farklı
ülkelerdeki öğrencilerin sınıfları arasındaki karma kültürel projeler için
değerli bir araçtır. Öğrenciler e-postayı yabacı dil yeteneklerini geliştirmek
için kullanabilirler ve birbirlerinin kültürlerini ilişkin bilgileri
paylaşabilirler.
Bazı sessiz ve
utangaç öğrenciler kendilerini, e-posta yoluyla yüz-yüze sınıf tartışmalarından
daha iyi ifade edebilirler.
Etik düşünceler ve riskler
|
-
E-postadaki
tartışmalar, geleneksel yazılı mektuptakilerden daha az resmi olma
eğilimindedir.
-
Duyguların
e-posta yoluyla anlatılması zordur. Bu problem, emoticons
(http://en.wikipedia.org/wiki/Emoticons#Basic_examples) olarak adlandırılan
küçük karikatürlerin kullanılması ile çözülebilir. Bununla birlikte, dikkati
mesajınızdan başka yere çekmemek için bunları mümkün olduğunca az kullanın.
-
E-postaların
yüksek bir oranı, istenmeyen ve genellikle spam
(http://en.wikipedia.org/wiki/E-mail_spam) olarak adlandırılan
arzu edilmeyen mesajlardır.
(Bkz. Spam başlıklı Kılavuz Metin 6)
-
Arzu edilmeyen
ticari e-postalardan ayrı olarak bir de arkadaşların ve meslektaşların
birbirlerine gönderdikleri e-postalar sorunu bulunmaktadır. Bazı kullanıcılar,
konuyla ilgili olandan daha fazla kişiye mesaj göndermekte veya şakalar ve bu
türden diğer gönderilmiş e-postaları, bunları istemeyecek olanlara
dağıtmaktadır.
-
Bazı iletiler
sahte veya hilelidir. Bir e-postanın izlendiğini iddia etmek buna bir örnektir.
Genellikle cerrahi yardıma muhtaç hasta bir çocuk gibi bir nedenle gönderilen
bir e-postanın, başkalarına her iletilmesi karşılığında bir kurum veya şirketin
tedavi masraflarına para sözü verdiği iddiası sahtedir.
-
E-posta, hastalıklı
programlar yaymak için kullanılan en yaygın yöntemdir.
(http://en.wikipedia.org/wiki/Malware) virüs gibi
(http://en.wikipedia.org/wiki/Computer_virus), ve worm
(http://en.wikipedia.org/wiki/Computer_worm) olarak adlandırılan kendi kendine
üreyebilen bir çeşit virüs gibi örnekler buna örnektir.
-
Yanıltmak amacıyla bir
ismi saklamak çok kolaydır. Örneğin
elvispresley@hotmail.com adresinde
olduğu gibi, adres oluşturulurken ismi kolayca değiştirmek suretiyle
yapılabilir. Hatta e-posta adresini tanıyor olsanız bile, göndericinin
bilgisayarının bir virüs veya korsan saldırı tarafından yaşayan ölü bilgisayar
(http://en.wikipedia.org/wiki/Computer_zombie)
haline getirilmediğinden emin
olun.
-
Bir bağlantı sizi bir
web sitesine yönlendiriyor gibi görünürken gerçekte başka bir siteye
götürebilir. Bu durum belirgin olarak yaygın bir sahtekarlık düzenidir.
(http://en.wikipedia.org/wiki/Phishing)
-
E-postalarınızı
yerinde, isabetli hazırlayınız ve kısa tutunuz. Metinlerin tıkayıcı uzunlukta
olmasından kaçınmaya gayret ediniz.
-
Konu satırında
ilgili kelimelerin bulunduğundan emin olunuz. Bu, mesajınızın alıcınınız
tarafından gerçek olarak tanınmasına yardım eder ve bir süre geçtikten sonra
bulmasına da yardımcı olur.
-
Dağıttığınız
e-postaların hacmi konusunda düşünceli olun. Herkes için cevapla seçeneğini
sadece mesaj herkesi ilgilendiriyorsa kullanın ve bu postaları hoşlanmayabilecek
kişilere göndermekten kaçının.
-
Her 10 dakikada
bir e-postalarınızı kontrol etmekten kaçının. Bir çok insan e-postanın sürekli
kendisini meşgul etmesine izin vermektedir.
-
Banka hesapları
gibi özel veya hassas bilgilere girmeden önce dikkatli düşünün. E-postaların
yolu kesilip alınabilir ve kolaylıkla başka yere iletilebilir.
-
sadece düz
metin şeklinde yazılmış e-postaları kullanın. Html, daha çekici tanıtımlara
olanak tanır ancak aynı zamanda kötü niyetli şifreleri yaymak amacıyla da
kullanılabilir.
-
Aldığınız
e-postalar için sağlıklı bir şüphecilik geliştirin. Kaynağına güvenmediğiniz
e-postaları açmayınız.
-
Posta eklerine
karşı özellikle tedbirli olunuz. Eğer göndericiden bir ek beklemiyorsanız veya
başka bir nedenden dolayı güven duymuyorsanız, mesajı açmadan siliniz.
-
E-postaya
ilişkin ilave tavsiyeler için spam başlıklı Kılavuz Metin 6 ve güvenlik başlıklı
Kılavuz Metin 16ya başvurunuz.
Nasıl e-posta gönderilir?
|
-
Posta kullanıcı ajansı (MUA)
(http://en.wikipedia.org/wiki/MUA)
kullanarak gönderilen
e-postalar için bilgisayarınıza program yüklemeniz gerekmektedir. Bir çok
bilgisayara, örneğin Microsoft Outlook gibi, MUA
(http://en.wikipedia.org/wiki/MUA) önceden yüklenmiştir.
-
Web tabanlı ücretsiz bir e-posta adresi oluşturmak
çok kolaydır. Yahoo
<http://www.mail.yahoo.com/>
ve Hotmail
<http://login.passport.net/uilogin.srf?lc=1033&id=2> gibi en bilinen web-posta
siteleri açık bir kayıt sürecine sahiplerdir.
-
Spam
filtresi oluşturmak için bilgilere, Kılavuz Metin 6da bakınız.
Ĝ
MUAlara en
bilinen örnek Microsoft Outlook
<http://office.microsoft.com/en-gb/FX010857931033.aspx> veya Mozilla
Thunderbird: <http://www.mozilla.org/projects/thunderbird/> programlarıdır.
Ĝ
Web-posta
siteleri arasında en bilinen ikisi MSNnin Hotmail:
<http://login.passport.net/uilogin.srf?lc=1033&id=2> ve Googleun Gmail
siteleridir.
Ĝ
Spam ile ilgili
OECD sayfası:
<http://www.oecd.org/department/0,2688,en_2649_22555297_1_1_1_1_1,00.html>.
Ĝ
BBC makalesi:
Kapatmanın ve yavaş gitmenin zamanıdır.:
<http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/4682123.stm>.
Ĝ
Gerçek veya
Hayali <http://www.truthorfiction.com/> adlı web sitesi, Internet
kullanıcılarının yaygın olarak gönderilen postaların doğruluğunu kontrol eden
bir sitedir.
KILAVUZ METİN 6
Spam (İstenmeyen Postalar)
Spam
sözcüğü, yoğun bir şekilde ve çok sayıda alıcıya gönderilen istenmeyen postaları
nitelemektedir. En yaygın olarak e-posta ile ilişkilendirilmekle birlikte, haber
grupları, anında mesajlaşma ve benzeri alanlarda da uygulama alanı bulmaktadır.
Spam için farklı ülkelerin
farklı uygulamaları bulunmaktadır ve bunlara karşı farklı yaklaşımlar
kullanmaktadırlar. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), bu farklı
yaklaşımları teke indirmeye çalışan bir görev grubu oluşturmuştur. Bkz.
<http://www.oecd.org/department/0,2688,en_2649_22555297_1_1_1_1_1,00.html>.
Sahtekarlık (http://en.wikipedia.org/wiki/Phishing) spamin daha güncel bir
evrimidir ve dünyada tüketici güvenliği için gittikçe büyüyen bir endişeye neden
olmaktadır. Evrim geçirmiş bu durumda, alıcılar, bankalar gibi bilinen bir
kuruluştan gelen yasal bir postaymış gibi spam almaktadır. Bu postalar
çoğunlukla, kullanıcılara ait hassas bilgileri bir araya getirmek için
kullanılan sahte bir web sitesine bağlantı içermektedir.
Spam
yaygın olarak ticari amaç için kullanılır. Çünkü geniş bir hedef kitleye
ulaşmanın en etkin yolu budur ve ciddi anlamda maliyeti düşüktür. Kitle
postalamalarındaki e-posta adresleri genellikle, Interneti tarayan ve değişik
web sitelerinden adreslerini desteleyen web ajanları (web bots)
(http://en.wikipedia.org/wiki/Internet_bot) kullanılarak toplanmaktadır.
-
Spam
çoğunlukla
sahte veya hileli bilgi içerir. Göndericinin isimsiz olması nedeniyle sahtecilik
suçlamasıyla dava açmak günümüzde pek mümkün değildir.
-
Spam
göndericiler, posta adreslerini veri tabanlarında bir araya getirmek için
çoğunlukla kullanıcıların iyi niyetinden yararlanmaktadır. Örneğin, bazı
postalar gönderilir ve alıcıların bir dava veya yardım faaliyetini desteklemek
için oluşturulan listeye kişisel bilgilerini eklemeleri istenir. Genellikle
cerrahi yardıma muhtaç hasta bir çocuk gibi bir nedenle gönderilen bir
e-postanın, başkalarına her iletilmesi karşılığında bir kurum veya şirketin
tedavi masraflarına para sözü verdiği iddiası sahtedir.
-
Spam hastalıklı programlar içerebilir.
(http://en.wikipedia.org/wiki/Malware).
-
Diğer bir
çevrimiçi dolandırıcılık türü de, Nijerya Yasasına göre bu tür
dolandırıcılıkların yasaklanmasından sonra 419 olarak adlandırılan türdür. Bu
tür tipik olarak, banka transferi ile yapılan yardım karşılığında çok büyük
meblağda bir paranın paylaşılacağı vaadini içermektedir.
-
Spam ayrıca
sabotaj amaçlı da kullanılabilir. Sahte mesajlarla tartışma gruplarını
bombardıman etmek ve sonrasında yüklenmek buna bir örnek olarak verilebilir.
-
Aldığınız
e-postalar için sağlıklı bir şüphecilik geliştirin. Kaynağına güvenmediğiniz
e-postaları açmayınız.
-
Posta eklerine
karşı özellikle tedbirli olunuz. Eğer aldığınız mesaj şüpheli görünüyorsa veya
talep etmediğiniz bir mesaj aldıysanız, mesajı açmadan derhal siliniz.
-
E-postaları
içindeki tüm bağlantıları açmadan önce kontrol ediniz. Bu işlemi bilgisayar
imlecinizi bağlantının üzerine getirip tutarak yapabilirsiniz ekranınızın sol
alt köşesinde görev çubuğunun hemen üzerinde URL görülecektir. Bağlantının
farklı bir şekilde olduğu konusunda bir şüpheye sahipseniz, tıklayıp bağlantıyı
açmak yerine bağlantı ismini tarayıcınıza yazınız.
-
İstenmeyen postaları silmek için vakit
kaybetmekten kaçınmak amacıyla spam filtreleri kullanınız. (http://spam-filter-review.toptenreviews.com/).
-
E-posta adresinizi çok
büyük ölçüde dağıtmaktan kaçınınız. E-posta adresinizi bir web sitesine
yerleştirdiğinizde, bu adresin web dalkavukları tarafından alınacağını ve spam
dağıtım listelerine ekleneceğini akılda tutunuz.
-
Eğer e-posta adresinizi mutlaka göndermek
durumundaysanız, adresinize web ajanlarını aldatacak bazı karakterler ekleyerek
saklayabilirsiniz. Bu konuda Lancaster Üniversitesinin, görünürlüğünüzü
düşürmek üzerine tavsiyeleri için şu adrese bakınız: <http://www.lancs.ac.uk/iss/email/spam.htm#reduce>.
-
Spame cevap
vermeyiniz. Bu durum spam gönderenin adresinizi teyid etmesine neden olur. Sizi
posta listesinden çıkaracağına dair taahhütte bulunan bağlantıların samimi
olmayabileceği konusunda temkinli olun. Siz büro dışındayken otomatik cevap
verme sistemi de, yasal bağlantıların yanı sıra spam gönderenleri de yanıtlaması
nedeni ile problem yaratır.
Ĝ
Avrupa Birliğinin spam karşıtı girişimi:
<http://europa.eu.int/information_society/topics/ecomm/index_en.htm>.
Ĝ
İstenmeyen
Ticari e-postalara Karşı Avrupa Koalisyonu:
<http://www.euro.cauce.org/en/index.html>.
Ĝ
Microsoft spam
ve sahtekarlık sayfası. Bill Gates tarafından 28 Haziran 2004 tarihinde
hazırlanan E-postanın faydalarını yükseltmek ve korumak konulu makale:
<http://www.microsoft.com/mscorp/execmail/2004>.
Ĝ
Internette
419 ile mücadele için kurulan 419 Koalisyonu:
<http://home.rica.net/alphae/419coal/>.
Ĝ
OECDnin
spam sayfası:
<http://www.oecd.org/department/0,2688,en_2649_22555297_1_1_1_1_1,00.html>.
Ĝ
Gerçek veya
Hayali <http://www.truthorfiction.com/> adlı web sitesi, Internet
kullanıcılarının yaygın olarak gönderilen postaların doğruluğunu kontrol eden
bir sitedir.
Ĝ
Spam karşıtı
tavsiyeler: <http://www.anti-spam-tips.com/>.
Ĝ
Spam için
yardım: <http://www.spamhelp.org/>.
Ĝ
SpamBayes,
Outlook içine yerleştirilebilen ücretsiz spam filtresi:
<http://spambayes.sourceforge.net/>.
Ĝ
Spam filter
teftişi: <http://spam-filter-review.toptenreviews.com/>.
Ĝ
BBC Makalesi (1
Şubat 2005): Önemsiz e-postalar aralıksız yükselişte:
<http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/4225935.stm>.
Ĝ
Radicata-Mirapoint isimli e-posta kötü alışkanlıklarına ilişkin çalışma:
<http://www.messagingpipeline.com/news/159903196>.
KILAVUZ METİN 7
Sohbet
Sohbet, belirli bir tartışma ortamında gerçekleşen etkileşimli
(interaktif) iletişimi ifade eden bir kavramdır. Kullanıcılar sohbet odalarında
(http://en.wikipedia.org/wiki/Chatroom)
gruplarla konuşabilir veya seçtikleri arkadaşlarıyla anında mesaj hizmetlerini
kullanarak özel sohbetler yapabilirler. (http://en.wikipedia.org/wiki/Instant_messaging).
Sohbet etmek, yüzyüze yapılan konuşmalara benzer oldukça samimi
(resmi olmayan) bir iletişim aracıdır ve iki veya daha fazla kişi arasında
gerçekleşir. Sohbet tartışmaları genellikle yazılarak yapılır ancak video veya
işitsel olanları da vardır (http://en.wikipedia.org/wiki/Streaming).
Bu tür bir iletişim eş zamanlı gerçekleşir ve bu yüzden alıcının göndericiyle
aynı zamanda yerinde bulunmasına bağlı olmayan elektronik postadan farklıdır.
Son zamanlarda gençlerin sohbet odalarını kullanırken karşılaşabilecekleri
risklerle ilgili bir sürü olumsuz haber yapılmaktadır. Çok sayıda yüksek
profilli suç vakalarından dolayı, ebeveynler ve öğretmenler çocukların sohbet
odalarında çocuk istismarı ile karşılaşma olasılıklarından endişelenmektedirler.
Her ne kadar bu tehlikeler mevcutsa da, bu korkuları doğru bir şekilde
değerlendirmek önemlidir. Sohbet odalarının kullanıcılarının büyük bir çoğunluğu
kendilerini doğru tanıtan kişiler ve sohbet iletişiminin çoğu da tamamen
masumdur. Yetişkinler, korku yaymak veya sohbet kullanımını yasaklamaktan
ziyade, gençlere nasıl korunmalarını öğreterek yardımcı olmalılar. Bu konuda
takip edilecek birkaç temel kural şunlardır:
-
Asla
kişisel bilgilerinizi vermeyin veya kendinize ait fotoğrafınızı göndermeyin.
-
Eğer sohbet odası arkadaşınızla buluşmaya
gidecekseniz, her zaman yanınızda bir yetişkin olsun.
-
Bir sohbet oturumunda sizi rahatsız eden bir şeyle
karşılaşırsanız bunu bir yetişkine söyleyin.
Sohbetin eğitimsel uygulaması
|
Öğretmenler
genelde sohbetin gençler için ne kadar önemli olduğunu yeterince önemsemezler.
Sohbet ve anında mesajlaşma popüler eğlenceler olup, gençlerin birbirleriyle
iletişim yolunu değiştirmektedir. Bu gücü işe yarar hale getirmek ve bir eğitim
aracı gibi kullanmak mümkündür. Bu konudaki bazı fikirler şunlardır:
-
Beyin fırtınası oturumları ve problem-odaklı
gerçek zamanlı tartışmalar.
-
Drama oyunları ve canlandırmalar.
-
Fikir alışverişi ve tartışmalar ve küçük grup
tartışmaları.
-
Danışmanlık ve rehberlik.
-
Grup araştırmaları.
-
Çevrim-içi erişim (On-line) topluluğu oluşturmak.
Web üzerinde bir sürü bedava sohbet programları bulunmaktadır.
Herhangi bir arama motoruna (http://en.wikipedia.org/wiki/Search_engine)
sohbet yazıp tarama yapılarak geniş bir alan bulabilirsiniz. Yahoo Sohbet
<http://chat.yahoo.com/?myHome>, ICQ <http://www.icq.com/> ve AOL Sohbet <http://site.aol.com/community/chat/allchats.html> gibi
çok sayıda web üzerindeki sohbet programları gerçek-zamanlı tartışma grupları
için çok çeşitli sohbet odaları sunmaktadır. Kullanıcıların sohbeti
gerçekleştirebilmeleri için öncelikle küçük bir uygulamayı bilgisayarlarına
yüklemeleri ve sohbet odasının yöneticisine kaydolmaları gerekmektedir ancak
daha sonra bağlanıp özgür bir şekilde sohbete katılabilirler.
Seçilmiş
kullanıcılarla özel sohbetlere izin veren anında mesajlaşma (http://en.wikipedia.org/wiki/Instant_message)
uygulamaları halihazırda popüler olan sohbet odalarına baskın çıkmaktadır. Bkz.
<http://www.saferinternet.org/ww/en/pub/insafe/news/articles/0305/uk_ukcgo.htm>.
Bu imkanlar herhangi bir arama motorunda anında mesajlaşma/instant messaging
yazıp tarayarak bulunabilir. (http://en.wikipedia.org/wiki/Search_engine).
Kullanıcılar anında mesajlaşmayı mümkün kılan bir uygulamayı yükler
ve daha sonra sohbet etmek istedikleri kişilerin listesini toplar. İletişim
sınırlı bir kullanıcı grubu arasında gerçekleştiği için anında mesajlaşma sohbet
odalarındaki sohbetten daha güvenli bulunur.
Bir sohbet
odası nasıl kullanılır?
|
-
Sohbet programınızı açın.
-
Gerekliyse bir kullanıcı adı ve şifre bulun.
-
Uygun bir sohbet odası seçin. Genellikle farklı
amaçlar ve konular için odalar bulunmaktadır örneğin otomotivle ilgili gruplar,
konuya özel çalışma grupları, öğretmenlerin sohbetleri ve benzeri.
-
Bağlandığınızda katılımcıların sohbetlerinin
ekrandaki ana metinde göreceksiniz.
-
Mesajınızı yazın ve göndermek için enter veya
send tuşuna basın böylece sohbet katılımcıları mesajınızı görebilirler.
-
Mesajınızı belirli bir kişiye göndermek isterseniz
penceredeki katılımcı listesinden bir kişi seçin.
-
Sohbet odalarının bir çoğu arkadaştan arkadaşa
yapılan dosya alışverişi için de kullanılabilmektedir. (http://en.wikipedia.org/wiki/Peer_to_peer)
Sohbet odaları elektronik posta yoluyla gönderilen çok büyük
mesajları değiştirebilmektedir. (http://en.wikipedia.org/wiki/Email).
Anında
mesajlaşma nasıl kullanılır?
|
-
Anında mesajlaşma uygulamasını açın (http://en.wikipedia.org/wiki/Instant_message).
-
Temasta bulunduğunuz kişilerin listesini kontrol
ederek kimlerin hatta olduğunu ve sohbet etmeye müsait olduğunu tespit ediniz.
-
Yeni kişileri elektronik posta adreslerine (http://en.wikipedia.org/wiki/Email)
girerek, kendi temas grubunuza davet edebilirsiniz. Elektronik posta daveti
alacaklar ve eğer kabul ederlerse, sizin listenize kaydolacaklardır. Böylece her
iki tarafta hatta olduğunda onlarla gerçek-zamanda sohbet etmenizi
sağlayacaktır.
-
Mesaj göndermek için söz konusu kişinin IDsine
tıklayın ve iletişim için bir diyalog açınız.
-
Mesajınızı yazınız ve göndermek için enter veya
send tuşuna basınız, böylece sohbetin katılımcıları bunu görebilirler.
Sohbet metine
dayalıdır. Klavyede yazarken sosyal ipuçları, mimikler ve sözel olmayan iletişim
iletilemediği için, anında erişim (on-line) bağlantısı esnasında yanlış
anlaşılmalar kolaylıkla oluşabilir. Bir kişi gerçek-yaşam koşullarında istekli,
kibar ve iyi davranışlı olabilir ve netiquette programını (http://en.wikipedia.org/wiki/Netiquette)
çok iyi kullanmayı alışkanlık haline getirmiş olabilir. Espri ve duyguları, (http://en.wikipedia.org/wiki/Emoticons)
yüze benzeyen küçük işaretler olan duygu ikonları kullanmak yoluyla
gösterebilirsiniz.
Web üzerinde yabancılarla sohbet ederken hatırlanması gereken
şey insanların söyledikleri kişiler olmayabilecekleridir. Okul veya sınıf
ortamlarında kullanımlar için konferans imkanları sağlayan kapalı grup
sohbetlerinin (http://en.wikipedia.org/wiki/Groupware)
kullanımı daha güvenlidir ve katılımcılar sınırlı bir kullanıcı grubunu temsil
ettiklerinden böyle bir sorunları yoktur. Bkz.
<http://www.netlingo.com/right.cfm?term=username>.
Hatırlanması
gereken bir diğer şey de kullanıcılar arasında yapılan dosya alışverişi güvenlik
açısından korunmasızdır. Paylaşım öncesinde bütün dosyaların virüs taramasının
yapılmış olmasından emin olunuz ve açmadan önce size gelen her şeyi tarayınız
(Bkz. güvenlik başlıklı Kılavuz Metin 16).
Sohbet ederken
kullanılan dil bölünmüş, birleştirici ve günlük konuşma diline uygundur; sohbet
katılımcısı sadece hızlı değil aynı zamanda bir konudan ve hatta bir tartışmadan
diğerine geçebilmek için sohbete katılanların hepsinin dengeli katılımını ve
içeriğin kalitesini sağlama hususunda öğretmenlerin destekleyici görevi çok
önemlidir. Öğrenciler ne kadar genç olurlarsa, sohbetin bir öğretmen tarafından
düzenlenmesi ve yönetilmesi o kadar önemlidir.
-
Bütün sohbet oturumu süresince tartışmayı aktif
olarak takip edin.
-
Önceden oturumun programı üzerinde anlaşmaya
varın, herkes aynı zamanda bulunsun.
-
Sanki yüz yüzeymişsiniz gibi kibar ve nazik
olunuz.
-
Dikkatsizce yazılmış bir mesajın niyetiniz bu
olmasa bile incitebileceğini hatırlayınız.
-
Kısa mesaj en iyisidir. Gerçek zamanlı bir sohbet
oturumunu, başkalarını okumak ve cevap vermek zorunda kalacağı önceden yazılmış
metinlerin parçalarını yapıştırarak tekeliniz altına almayınız.
-
Sohbet tarzı bilinç akımı tarzına yakındır.
Başkalarının mesajını dikkatli okumaya ve ne söylemeye çalıştıklarını anlamaya
gayret ediniz. Bu boşluk doldurmayı da içerebilir.
-
Kullanıcı adı ve şifrenizi paylaşmamayı
unutmayınız.
Sınıf çalışmaları için bazı fikirler
|
-
Bir konu seçin ve öğrencilerin birbirlerine
sorular sormasını ve sohbet ortamında bilgi alışverişi yapmalarını sağlayın.
-
Bir çalışma konusu seçiniz, örneğin 19 yüzyıl
İngilteresinde şiir. Öğrencilere ders-öncesi faaliyetlerini yapabilmelerinde
yardımcı olmak için bazı yönlendirme materyali toplayınız. Öğrencilerin
ödevlerini ikili veya küçük gruplar halinde yapmalarını sağlayınız. Bu çalışma
şekli grup çalışması modeli şeklinde organize edilmelidir. (Sohbetler en iyi 2-6
kişilik küçük gruplarda gerçekleşir).
-
Projenin sonunda, öğrenciler bir sohbet ortamı
için uygun sunuşlar hazırlarlar. Sohbet, farklı çalışma konuları üzerinde
yapılan küçük grup sunuşları ile başlar. Çalışma topluluğu, ders sürecince ne
öğrendiğini özetler.
-
Sohbet oturumları gerçek hayattaki tartışmaları
model olarak aldığı için, öğrencilere otantik bir etkileşim fırsatı sunar ve bu
yüzden yabancı dil öğrenmek açısından kullanışlıdır. Öğretmen öğrencileri
tartışmalara katılmaya teşvik edebilir, onlara kısa mesajlar göndermelerini
tavsiye eder. Etkileşim öğrenciler için roller yaratmak suretiyle
desteklenebilir: örneğin bir kişi yenilikler getiriken bir diğeri eleştirici rol
üstlenebilir. Diğer öğrenciler önce tartışmayı takip ederler, sonrasında ise
geri bildirim sağlarlar.
-
<http://eno.joensuu.fi/tools/chat.htm>
adresli Çevre Anında Erişimi (On-line) web tabanlı uluslararası bir çevre
eğitim projesidir. Eğitimin başında öğrenciler konularını projenin web
sayfalarından alırlar. Öğrenciler bilimsel ve ampirik çevre verileri toplarlar,
farklı olguları ölçer veya fotoğraflarını çekerler.
-
Her konu
döneminde, etkileşimli biçimde sanal dersler ve gerçek eşzamanlı sohbetler
<http://www.netlingo.com/right.cfm?term=real
time chat>, elektronik soru
formları ve mesaj tabloları (http://en.wikipedia.org/wiki/Message_boards)
hazırlanır. Ders faaliyetlerinin öncesi ve sonrasında
öğrenciler fikirlerini paylaşırlar, sohbet yardımıyla ödevlerini takip ederler
ve öğrendiklerini anlatırlar.
Ĝ
Elementary
School Educators Chat (İlköğretim Okulu Eğiticileri Sohbet Ortamı:
<http://k6educators.about.com/mpchat.htm>.
Ĝ
Teachers Net
Chatroom (Öğretmenler Sohbet Odası Ağı) <http://teachers.net/chatrooms/>.
Ĝ
Voila Chat
(Haydi Sohbete- Fransızca): <http://chat.voila.fr/>.
Ĝ
International
Review of Research in Open and Distance Learning: The Development of Social
Climate in Virtual Learning Discussions: (Açık ve Uzaktan Öğretim Araştırmaları
Uluslararası Dergisi: Sanal Öğrenme Tartışmalarında Sosyal İklimin Gelişimi) <http://www.irrodl.org/content/v3.1/mioduser.html>.
Ĝ
Student
Chatrooms (United Kingdom) (Öğrenci Sohbet Odaları İngiltere):
<http://www.ukstudentchat.com/>.
Ĝ
In-room chat as
a social tool (sosyal bir araç olarak oda-içi sohbet:
<http://www.openp2p.com/lpt/a/3071>.
Ĝ
The Meaning of
Chat a hyper dictionary (Sohbetin anlamı geniş bir sözlük):
<http://www.hyperdictionary.com/computing/chat>.
Ĝ
Temel emoticon
listeleri için Wikipediaya bakınız: (http://en.wikipedia.org/wiki/Emoticon#Basic_examples).
Ĝ
Anında
mesajlaşma: Öğrencinin yazmasının dostu mu yoksa düşmanı mı? Eğitim Teknolojiler
bölümü mezunu bir öğrenci konuşmanın öğrencinin yazması üzerine etkilerini
tartışıyor: <http://www.newhorizons.org/strategies/literacy/oconnor.htm>.
KILAVUZ METİN 8
Haber Grupları
Bir haber grubu
belirli bir konu üzerinde odaklanmış bir tartışma grubudur. Internetin ilk
günlerinden beri mevcutturlar ve hatta world wide webden önce de vardı.
Her bir haber
grubu elektronik posta mesajları formunda yapılan bir iletişim koleksiyonundan
oluşur. Dünya çapında binlerce haber grubu vardır ve daha faal gruplar her gün
yüzlerce yeni mesaj alır. Mesajlar küçük parçalara ayrılır ve bunlar
göndericinin adını, mesajın gönderildiği zamanı kaydeder ve gösterir.
Hala yaygın bir
şekilde kullanılmaktadırlar ve bir çok tarayıcı bunları günümüzde ilgilenen
kullanıcıların hizmetine sunar.
-
Haber
grupları bilgi temin etmede yararlı bir kaynaktır.
-
Haber grupları tartışmalar için verimli bir ortam
sağlar, bu yüzden öğrencilerin tartışma becerilerini artırır.
-
Öğretmenler bir konu hakkındaki bilgilerini ve
tecrübelerini paylaşabilir veya metodolojiyi öğretebilirler.
Etik
düşünceler ve riskler
|
-
Haber
gruplarının çok azı tam olarak yönetilmekte ve kullanıcılar izlenmemektedir. Bu
durum kötüye kullanılabilir örneğin telif hakkı olan materyalin dağıtımı ve
çocuk pornografisi benzeri yasadışı faaliyetlerde bulunulabilir.
-
Haber gruplarının netiquette adlı kendi sosyal
sözleşmeleri vardır
(http://en.wikipedia.org/wiki/Netiquette).
-
Bazı
haber grubu kullanıcıları kritik mesajlar gönderirken isimsiz olmalarını kötüye
kullanmakta ve anti-sosyal davranışlar sergilemektedirler.
(http://en.wikipedia.org/wiki/Flaming).
Haber grupları nasıl
kullanılır?
|
-
Usenet (http://en.wikipedia.org/wiki/Usenet)
haber gruplarını destekleyen bir ağdır. Internet servis sağlayıcınız (ISP) (http://en.wikipedia.org/wiki/Internet_service_provider)
hangisinin sunulacağına karar verecektir. Erişime izin verecek kamu hizmet
sağlayıcılarını bulmak da mümkündür.
-
Bir çok haber
grubuna bir haber müşterisini kullanarak erişebilirsiniz. Bu, Outlook Express
gibi bir çok posta programında mevcuttur. Bunu Outlook Express programıyla veya
bu program olmadan nasıl yapabileceğinize dair bilgi edinmek için <http://www.microsoft.com/windows/ie/using/howto/oe/gettingnews.mspx>
na bakınız.
-
Haber grupları,
bir dizi ihtisas konusu içermektedir ancak kendi haber grubunuzu
yaratabilirsiniz. Buna karşılık bu biraz karışık bir durumdur. Büyük 8
kategorilerinin (orijinal 8 haber grubu) yeni grupları kabul etmede yavaş ve
demokratik bir süreci vardır. Önerinizi haber gruplarına gönderebilirsiniz.
-
Daha
karmaşık/anarşik alt başlıklı haber grupları Büyük 8 grubunun dışındadırlar.
(http://en.wikipedia.org/wiki/Alt_hierarchy).
Yeni bir alt uzantılı grup için fikirlerinizi bir alt.config haber grubunda
gönderebilirsiniz.
-
E-posta
adresini yayınlarken dikkatli olun. Diğer haber gruplarının kullanıcılarından
veya istenmeyen posta göndericilerinin web ajanları sayesinde gönderdiği
istenmeyen postalar alabilirsiniz.
(Bkz. Spam başlıklı
Kılavuz Metin 6).
-
İlk defa bir
haber grubuna bağlanırken rehber kurallar için sıkça sorulan soruları (FAQ)
kontrol ettiğinizden emin olunuz. (http://en.wikipedia.org/wiki/Faq).
Bu size haber grubunun sözleşmesi (netiquette) hakkında bilgi verecektir. Farklı
haber gruplarının farklı kuralları vardır.
-
Mesajınızı
mümkün olduğu kadar kısa tutunuz ancak gerekli bütün bilgileri verdiğinizden
emin olunuz. Örneğin, bir teknik probleme bir çözüm arıyorsanız, kullandığınız
donanım ve yazılım ile ilgili tam ayrıntılar verin.
Ĝ
Google haber
gruplarının <http://groups.google.com/>
adresinde bütün haber gruplarının listesi bulunmaktadır ve 1 milyardan fazla
posta arşivi vardır.
Ĝ
Dartmouth
Koleji anında erişim sınıf tartışmaları tavsiye etmektedir:
<http://www.dartmouth.edu/ ~webteach/articles/discussion.html>.
Ĝ
Yeni bir Büyük
8 haber grubu yaratmak için tavsiyeler, David Lawrence ve Russ Albery: <http://www.faqs.org/faqs/usenet/creating-newsgroups/part1/>.
Ĝ
Haber grupları
için wikipedia girişi : (http://en.wikipedia.org/wiki/Newsgroups).
Ĝ
Newzbot, çok
sayıda Usenet kullanıcısına sahiptir ve bunlara haber gruplarına ev sahipliği
yapan kamu sağlayıcıları için bir tarayıcıda dahildir:
<http://www.newzbot.com/>.
KILAVUZ METİN 9
Dünya Çapında Kütüphaneler
Anında erişim ve sayısal
kütüphane arasındaki fark nedir?
|
Internetin icat edilmesinin
ardındaki orijinal fikir, bilgiye kolay ulaşım ve dağıtım amaçlı bir kütüphane
geliştirmekti. Bkz. <http://www.livinginternet.com/i/ii_summary.htm>. Bir çok
yönden bu amaç gerçekleştirilmiştir. Günümüzde Internet muazzam bir kütüphane
olarak çalışmaktadır. Halihazırda Internet üzerinde 18000 binden fazla kütüphane
mevcuttur ve her birinin <http://www.libdex.com/>
üzerinde bir web sayfası vardır.
Web üzerindeki kütüphanelerle
sayısal veya elektronik kütüphaneler arasında bir ayrım yapılmalıdır. Anında
erişim kütüphanelerinin, kullanıcılarına programları, faaliyetleri,
koleksiyonları ve temas bilgileri hakkında temel bilgileri sunan basit bir web
sayfaları bulunmaktadır. Kataloglarda yer alan fiziki kitapları Internet
üzerinden sipariş vererek ödünç verme işlemini de yapabilirler. Üniversite ve
diğer eğitim kuruluşlarının kütüphanelerinin genelde bu tür hizmetler sunarlar.
Hatta birçok kamu kütüphanesi de Internet üzerinde aynı işlemleri sunarlar.
Sayısal kütüphaneler, kitaplara genellikle html şeklinde sayısallaştırılmış
olarak anında erişim hizmetini sunarlar (http://en.wikipedia.org/wiki/Html),
bu bir web sayfası veya sade bir metin (http://en.wikipedia.org/wiki/ASCII)
veya <http://www.census.gov/main/www/pdf.html.'da
MS Word veya Adobe PDF dokümanı anlamına gelmektedir.
Okullarda neden anında erişim
kütüphaneleri kullanılmalıdır?
|
-
Hem geleneksel
hem de anında erişim kütüphanelerinde dolaşmak için gereken araştırma becerileri
benzerdir. Bu becerileri, müfredatın her alanında kullanmak ve geliştirmek çok
önemlidir.
-
Web üzerindeki
<http://dir.yahoo.com/Reference/Libraries/>
adresinde özellikle müfredat alanları ve konuları ile ilgili binlerce
kategorilere göre düzenlenmiş kütüphaneler vardır. Webquest sitesi, araştırmaya
yönelik bir faaliyet yapmaktadır ki burada öğrencilerin etkileşimde bulunduğu
bilginin bir kısmı veya tamamı Internet üzerindeki kaynaklardan gelmektedir.
http://webquest.org/> adresindeki
model sınıflara katılanların Internet üzerindeki araştırma, arşivleme,
okur-yazarlık, analiz ve değerlendirme benzeri bir dizi temel beceriyi
geliştiren kütüphane imkanlarını kullanmaları için faaliyetler oluştururken
oldukça faydalıdır.
-
Bireyler ve
kuruluşların, Kılavuz Metin 15,16 ve 18de sırasıyla özel hayatın gizliliği,
güvenlik ve Internette alışveriş başlıklarında yer alan güvenlik kriterleri
ile bilgi araştırma başlıklı Kılavuz Metin 3deki değerlendirme kriterlerini
uygulamaları gerekmektedir. Kütüphanelerin imkanlarını kullanmak için bir
abonelik ücreti veya kayıt gerekebilir.
-
Abonelik usulü
çalışan kütüphaneler: Bu tür kütüphaneler yıllık bir ücret alırlar ve bir
üniversitenin veya kuruluşun üyeliğine ihtiyaç duyarlar.
-
Ücrete tabi
olmayan kütüphaneler telif hakkı kısıtlaması olmayan materyalleri yayınlamakla
sınırlıdır. Bu akımı ilk geliştiren Gutenberg Projesidir <http://promo.net/pg/>.
-
Kayıt
gerektiren kütüphaneler, kendi malzemelerine erişim için sizinle ilgili
bilgilerin kaydedilmesini gerektirir. Gizlilik politikası ve kullanım
koşullarını kontrol ettiğinizden emin olunuz.
<http://www.netlingo.com/right.cfm?term=privacy
policy>.
-
Kütüphanelerin
çoğu belirli kurallara göre erişim sağlarlar.
http://www.gallowglass.org/jadwiga/SCA/libraries.html#Copyright__Plagiarism
adresinde yer alan bu kurallar, kullanıcıların en azından dokümanların telif
hakkına saygı göstermelerini gerektirir. Dokümanlar kamuya açık alanda değilse,
yayıncının izni olmadan bunları dağıtamayacağınızı veya yayınlamayacağınızı
unutmayınız.
-
Telif hakkı
aynı zamanda kişisel bir sorunluluktur. En sık rastlanan istek, bir başkasının
eserini kaynak belirtmeden kullanmak olan intihaldir. Kaynaklarınızı
belirttiğinizden emin olunuz ve öğrencileriniz arasında da bu alışkanlığı yavaş
yavaş aşılayınız.
Sınıf çalışmaları için
fikirler
|
-
Ülkenizde
Internet üzerinde, <http://dspace.dial.pipex.com/town/square/ac940/eurolib.htm>
adresinde yer alan kamu kütüphanelerini tespit ediniz. Yürütmekte olduğunuz bir
araştırma faaliyetini desteklemek amacıyla, sınıfınızdaki öğrencilere bu
kütüphanelerden birinden bir kitap sipariş etmelerini söyleyiniz.
-
Sınıfınızdaki
güncel konulardan birini kullanarak, <http://vlib.org/>
adresinden bir kütüphane kategorisi belirleyin. Bu kütüphanedeki kaynaklar
arasından bir webquest sitesi hazırlamayı tasarlayın veya
http://sesd.sk.ca/teacherresource/webquest/webquest.htm adresindeki
mevcut webquest programını kullanın. (http://en.wikipedia.org/wiki/Search_engine)
adresindeki arama motorunu kullanarak webquestleri bulabilirsiniz.
-
Aynı konuyu
kullanarak, herkese açık bir kamu alanında (domain) bir metin tespit edin (http://promo.net/pg/)
ve bu metni gönüllü çevrimiçi projelerin bir parçası olarak çevrim içi
yayınlayabilmek için okumayı veya tercüme etmeyi deneyin.
-
Okulunuzda
elektronik bir kütüphane kurduğunuzu düşünün. Bu bir kitapla başlar, daha sonra
bir web sayfasına veya ASCII metnine dönüşür ve okulunuzun sunucusunda
depolanır. Uluslararası Kütüphaneciler Birliği (IASL),
<http://www.iasl-slo.org/>, bu konu ile ilgili bilgileri ve rehber ilkeleri <http://www.iasl-slo.org/documents3.html>
adresinde sunmaktadır.
-
Öğrencilerinizi
çevrimiçi kütüphaneleri kullanmaya teşvik etmeden önce, temel kütüphane
becerilerini ve araştırma stratejilerini gözden geçirdiğinizden emin olunuz: <http://www.acts.twu.ca/lbr/preface.htm>.
-
Öğrencilerinize
dosya indirmelerini söylemeden önce okulunuzun Internet ağının yöneticisi ile
görüşünüz. Okulunuzun sunucusunda dosyaları indirmek, depolamak ve bunları uygun
bir şekilde arşivlemek için
(http://en.wikipedia.org/wiki/Archiving#Computing_sense) yeterli alan olup
olmadığını kontrol ediniz.
-
Oluşturduğunuz
çevrimiçi kütüphane kullanım görevlerinin kullanılabilir olduğundan emin olunuz.
Kaynaklarınızın mevcut olduğundan ve düzenli kaynak bulucuların (URL)
(http://en.wikipedia.org/wiki/URL) adreslerinizin çalıştığından emin olunuz.
-
Bilgisayarınıza
indireceğiniz dosyaların çoğu, telif haklarını korumak amacıyla Adobe PDF
formatında olacaktır. Öğrencilerinizin bu dosyaları açabilmelerini sağlayabilmek
amacıyla, Acrobat okuyucu (Acrobat reader) programının en son sürümünü
bilgisayarınıza indirdiğinizden ve yüklediğinizden emin olunuz. Bu işlem <http://www.adobe.com/products/acrobat/readstep2.html>
adresinden yapılabilir.
-
Internet
kullanırken uygulanacak temel güvenlik ilkeleri çevrimiçi kütüphaneleri
kullanırken de uygulanmalıdır. Gizlilik anlaşmalarını, kullanım koşullarını
kontrol ediniz ve dosyaları virüslere karşı tarayınız.
Ĝ
Dünya
Elektronik-kitap Vakfı <http://www.netlibrary.net/>
adresinde binlerce metni sunmaktadır.
Ĝ
Kütüphane Spot,
<http://www.libraryspot.com/>
adresinde bedava sanal kütüphane kaynak merkezi sunmaktadır.
Ĝ
Uluslararası
Okul Kütüphanecileri Birliği, <http://www.iasl-slo.org/>
adresinde özellikle okul kütüphaneleri için bilgi, asistanlık, profesyonel
gelişim ve rehberlik hizmetlerinin yer aldığı bir bilgi deposu sunmaktadır.
Ĝ
Alex Elektronik
Metin Katalogu, Amerikan ve İngiliz literatürünün yanı sıra batı felsefesini de
içeren kamuya açık bir doküman koleksiyonudur:
<http://www.infomotions.com/alex2/>.
Ĝ
Elektronik
Metin Merkezi Virginia Üniversitesi koleksiyonu olup 15 dilde tarama
yapılabilir: <http://etext.lib.virginia.edu/uvaonline.html>.
Ĝ
Araştırma
Stratejileri: Bilgi Bulanıklığı (Fog) sayesinde yolu bulmak
<http://www.acts.twu.ca/lbr/textbook.htm>.
Ĝ
Saskatoon Okul
Öğretme Kaynaklarından 1000 + webquests listesi :
<http://sesd.sk.ca/teacherresource/webquest/webquest.htm>.
Ĝ
Modern
Kütüphanede Tarihsel Araştırma konulu makale: <http://www.gallowglass.org/jadwiga/SCA/libraries.html>.
KILAVUZ METİN 10
Internet Üzerinde Müzik ve Görüntüler
Internet, bir çoklu iletişim
ortamı olarak, işitsel dosyalar, video dosyaları ve sayısal fotoğrafların da
dahil olduğu çok sayıda iletişim şekli sunar. Bu kaynaklar dilbilimsel, kültürel
ve ulusal sınırların ötesine geçtiği için büyük etkisi vardır.
En önemli hukuki meseleler
telif hakkı ihlalleri ve yasadışı içeriktir.
-
Çok sayıda
uluslararası yasa ve anlaşma yürürlüktedir. 1996da 100den fazla ülke, sayısal
içeriği hitap eden Dünya Fikri Mülkiyet Kuruluşu (WIPO) anlaşmalarının ikisini
imzalamışlardır: <http://www.wipo.int/treaties/en/>.
-
Görsel-işitsel
malzemelerin yaratıcısı bir kişi, kendisi feragat etmediği takdirde otomatik
olarak telif hakkına sahiptir.
-
Ülkelerin
birçoğunun yasası, yaratıcının ölümünden 50-70 yıl sonrasına kadar telif hakkını
muhafaza etmiştir.
-
Bir müzik
parçasının genellikle birden fazla telif hakkı sahibi vardır. Besteci, icra eden
sanatçı, plak şirketi ve yayımcı bütün haklara veya komşu haklara sahiptir.
-
Ekonomik
unsurun yanı sıra, görsel-işitsel bir içeriğin yaratıcısının etik hakları
vardır. (http://en.wikipedia.org/wiki/Moral_rights).
Bu eserin yaratıcısı olarak tanınma hakkı ve eserin izin alınmadan değiştirilme
veya yayınlanması hakkı ile ilgilidir.
-
Müzik eserleri
ve filmler çevrimiçi satın alınabilirler (Bkz. Kılavuz Metin 18 çevrimiçi
alışveriş). Çevrimiçi müzik eseri satın almak için çok sayıda site vardır,
örneğin <http://www.apple.com/itunes/> adresindeki iTunes veya <http://www.napster.com/>
adresindeki Napster gibi ancak çevrimiçi film için mevcut hizmetler henüz
gelişme aşamasındadır. Giderek daha fazla sayıda kişi mevcut büyük dosyaları
indirmek için daha hızlı bağlantılara kavuştuğundan filmlerin indirilmesi
sıradan hale gelmiştir.
-
Çevrimiçi film
veya müzik eseri satın almak, bunları alan kişiye genellikle sınırlı bir
şekilde kopyalamak veya dağıtmak hakkı verir veya hiçbir hak vermez. Örneğin
Apple firmasının müzik dükkanı iTunes, satın alınan bir müzik eserinin bir
hanede en fazla beş tane bilgisayara indirilmesine izin vermektedir.
<http://www.apple.com/itunes/share/>.
-
Müzik
endüstrisi, hem akrandan akrana yazılım firmalarına hem de bireysel dosya
paylaşıcılarına karşı hukuki işlem başlatmıştır. Dosyaları indirmeye uygun hale
getirenlerin (uploader), dava edilme olasılığı bu dosyaları bilgisayarlarına
indirenlere nazaran daha fazladır.
-
<http://creativecommons.org/> adresindeki Creative Commons, telif hakkının
tümünü karşılamak amacıyla alternatif sunan kar gütmeyen bir kuruluştur.
-
Yasadışı
içeriğin tanımı ülkeden ülkeye değişmektedir.
-
Yasadışı içerik
çoğunlukla çocuk pornografisi, aşırı şiddet, siyasi aşırılık veya azınlık
gruplarına karşı nefrete kışkırtmak anlamına gelmektedir.
-
Ülkelerin
çoğunda yasadışı içeriği rapor etmek için özel telefon hattı vardır.
<http://www.inhope.org/en/index.html>.
-
Eyleme geçmek,
zor veya içerik ve saklandığı yerin doğası gereği yavaş olabilir.
-
Şikayet
hatları, Internet Servis Sağlayıcıları ve polis ile birlikte çalışırlar ve
yasadışı içerikle mücadelede en iyi yerlerdir.
-
Inhope, ulusal
şikayet telefon hatlarının ağıdır.
Etik
düşünceler ve riskler
|
-
2001-2005
arasında dünya çapındaki müzik kayıt satışları % 25 düşmüştür. Bir çok kimse bu
durumu müzik eserlerinin yasadışı olarak indirilmesindeki artışa bağlamaktadır.
-
Müzik
endüstrisi bu duruma web sitelerine ve bireysel kullanıcılara karşı çok sayıda
dava açarak cevap vermişlerdir.
- Akranlar arası
yazılımları kullanmak (http://en.wikipedia.org/wiki/Peer-to-peer) virüsler (http://en.wikipedia.org/wiki/Viruses)
ve casus yazılım (Spy ware) programları (http://en.wikipedia.org/wiki/Spyware)
müzik ve görüntü dosyalarına eklenerek dağıtıldığından, bilgisayarınız için
güvenlik riski taşıyor olabilir.
-
Eğitim
kuruluşlarının, bazı durumlarda, eserleri yeniden uyarlamalarına ve kamuya
iletmelerine izin verilir. Ulusal mevzuatınıza veya 22 Mayıs 2001 tarihli
2001/29/EEC numaralı Direktife bakınız.
-
Bu şekilde
kullanılacak eserler yalnızca eğitim veya bilimsel araştırma amaçlı olmalıdır.
-
Kaynaklar,
yazarın adı da dahil olmak üzere, istisnai durumlar dışında belirtilmelidir.
-
Bu tür bir
içeriğin kullanılmasından dolayı hiçbir şekilde doğrudan veya dolaylı olarak
ekonomik kazanç elde edilemez.
-
Öğrencilerin
çevrim içi fotoğraflarını yayınlayabilmek için ebeveynlerinden veya velilerinden
yazılı izin alınız.
-
İçeriğin okul
web sitesinde yayınlanması durumunda, bütün içerik, çocukların yaptıkları da
dahil olmak üzere, okulun yetkisi altındadır.
-
Etik konular
üzerinde tartışma yapınız. Görsel-işitsel eserlerin korsanlığı hırsızlık mıdır?
-
Öğrencileri,
Internetten dosya indirme durumunda virüslerin ve casus yazılımların riskleri
hakkında bilgilendirin.
-
Öğrencileri
telif hakkı olan müzik ve film eserlerini Internetten indirmeleri durumunda
para cezası olasılığı hakkında bilgilendirin.
-
Zararlı ve
yasadışı içeriği tartışın. Araştırmalar, öğrencilerin çoğunun bu tür içeriği
Internette bilinçli olarak veya tesadüfen bulduğunu, ancak çok azının bunu
yetişkinlere söylediğini göstermektedir.
-
Okul ve
şirketlerin, telif hakları ve yasadışı materyalle ilgili konuları içeren kabul
edilebilir bir kullanım politikası olmalıdır.
-
Ebeveynler
çocukların Interneti kullanmaları ile ilgili belirli kurallar üzerinde hemfikir
olmalıdır.
-
Eseri
kullanmadan önce telif hakkı sahibinden yazılı izin alınmalıdır.
-
Kullandığınız
her türlü eserin yazarını/yaratıcısını onurlandırın.
-
Kendi
yarattığınız eserlere, başkalarının nasıl kullanacağını belirlemek için Creative
Commons <http://creativecommons.org/>
programında yer alan sınıflandırmaları uygulayınız.
-
Yazılım
filtreleri bazı yasadışı web sitelerini engellemeye yardımcı olur.
-
Hiçbir filtre
mükemmel değildir. Çocukların Interneti kullanmaları hususunu tartışmak ayrıca
önemlidir.
-
Çocukları
çevrim içi alandaki tecrübelerini anlatmaları için teşvik ediniz.
-
Yasadışı
içeriği bir şikayet hattına bildiriniz, Bkz. aşağıda Inhope.
Ĝ
Dünya Fikri
Mülkiyet Örgütü (WIPO) <http://www.wipo.int>.
Ĝ
Pro-music
çevrimiçi müzik korsanlığı alanında çok iyi bir bilgi kaynağıdır. Çocuklar için
bir broşürleri ve bilgisayara müzik indirmek için kullanılan soru ve cevaplar
vardır: <http://www.pro-music.org/copyright/faq.htm>.
Ĝ
Inhope,
Internette yer alan yasadışı içeriği bildirmek için kullanılan şikayet
hatlarının bir şebekesidir. <http://www.inhope.org/>.
Ĝ
Avrupa
Konseyinin medya sayfasında telif hakkı alanı ile ilgili bilgi vardır:
<http://www.coe.int/T/E/human_rights/media/>.
Ĝ
Avrupa
Komisyonunun fikri mülkiyet hakları ile ilgili bilgileri <http://www.europa.eu.int/comm/internal_market/copyright/index_en.htm>
adresindedir.
Ĝ
Fikri mülkiyet
alanı ile ilgili Avrupa Birliği mevzuatı ile ilgili bilgiler <http://www.europa.eu.int/scadplus/leg/en/s06020.htm>
adresindedir.
Ĝ
Uluslararası
Fonografik Endüstrisi Federasyonu (IFPI) çevrimiçi müzik hakkında genel bir
hukuki bilgi verir: <http://www.ifpi.org/>.
Ĝ
BBC tarafından
hazırlanan Avrupa Komisyonu Avrupa Birliği bünyesinde telif haklarını
planlıyor makale <http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/4663731.stm>
adresinden temin edilebilir.
KILAVUZ METİN 11
Yaratıcılık
Internet yaratıcılığı nasıl
geliştirir?
|
Internetin esnek yapısından
dolayı, günümüz sınıf ortamı eskisinden daha az katıdır. Hızla gelişen teknoloji
öğrencilere ilgilendikleri konuları araştırmaları ve geleneksel olmayan
şekillerde öğrenmeleri için gereğinden fazla imkan tanımaktadır.
Öğrenciler, modern
teknolojinin sağladığı araçları kullanarak, dünyanın her yerindeki izler kitle
için yayımlanmak üzere profesyonel standartlarda malzeme yaratabilirler. Sınıf
içinde veya Internet aracılığıyla diğer öğrencilerle etkileşimli olarak her tür
deneyi ve canlandırmayı gerçekleştirebilirler.
Internet, küreselleşmiş bir
eğitim ve öğrencilere dünya üzerindeki bütün akranlarına eş zamanlı olarak
erişmeleri imkanı sağlamaktadır.
Eğitimde yaratıcı süreçleri
artırmak
|
-
Teknolojinin
sınıfa başarılı bir şekilde entegrasyonu, öğrencilere icatlarını,
bireyselliklerini ve yaratıcılıklarını göstermeleri için bir fırsat sunar.
-
Yaratıcı
yazılımların ve Internetin kullanılması sınıfınızda öğrenmenin çeşitli yollarla
geliştirilmesini sağlar.
-
Yaratıcılığın
ifade edilmesi fırsatı ve sınıfta daha faal bir görev almak öğrenmeyi ve
gelişmeyi destekler.
-
Öğrenciler,
Interneti dünyanın her yerindeki sanatçılarla temas kurmak, eserleri hakkında
tavsiye ve görüş almak için kullanabilirler. Sanatçılar sohbeti (Bkz Kılavuz
Metin 7), video konferansı (bkz. <http://www.netlingo.com/right.cfm?term=video
conferencing>
veya çalıştay hazırlamak için sanal toplantıları kullanabilirler.
-
Öğrenciler,
Internet mesaj panolarını (http://en.wikipedia.org/wiki/Message_boards)
kullanarak birlikte çalışabilir ve ortak projeler üzerinde işbirliği
yapabilirler. Bu yaratıcı duygularını gösterme şansı sağlar ve bu şekilde
yapacakları beyin fırtınası yaratıcı süreci canlandırabilir.
Yaratıcılığın
yasaklanmayacağını nasıl temin edebiliriz?
|
Eğitim çevresinde dikkate
alınması gereken birçok unsur vardır.
-
Erişim
unsurları: Okulunuzdaki herkesin gerekli ekipmana erişimi var mı? Bütün
öğrenciler aynı erişim fırsatına sahip midir?
-
Eşitlik: Bütün
öğrenciler yaşa ve kabiliyete bakılmaksızın dünyadaki kız ve erkekler-
yaratıcı olmak için fırsatlardan eşit faydalanabilmelidir yani mevcut bütün
teknolojiyi nasıl kullanacağını ve yaratacağını bilmelidirler.
-
Çevrimiçi
güvenlik faktörü: Öğrencileri güvende tutmak için yerleştirdiğiniz filtreler (http://en.wikipedia.org/wiki/Internet_filter)
aynı zamanda ihtiyaç duyulan materyale erişimi engelliyor mu? Bu durumla nasıl
başa çıkılmalı ki öğrenciler ihtiyaç duydukları bilgiye güvenli erişimin tadını
çıkarabilsinler? (Bkz. isimlendirme ve filtreleme başlıklı Kılavuz Metin 14)
-
Öğretmenlerin
eğitimi: Birçok sınıfta öğrenciler Interneti öğretmenlerinden daha iyi
kullanabilirler. Öğretmenlerin, bilişim ve iletişim teknolojisinin bütün
unsurları ile ilgili olarak öğrencilerini doğru bir şekilde yönlendirebilmeleri
için kendilerine sunulan bütün eğitim fırsatlarından yararlanmaları gerekir.
-
Teknik destek
unsuru: Okulunuz, program ve projelerin engellenmesini önleyecek gerekli teknik
desteği sağlıyor mu ?
-
Tampon ortam:
Yaratıcılık bir birey olarak duygularınızı ifade etmenize yardımcı olur. Her ne
kadar bir öğrencinin yaratıcı süreçlerinin üzerindeki kısıtlamaları ideal olarak
sınırlamanız gerekse de, çıktı üzerindeki kontrolünüzü muhafaza etmelisiniz;
özellikle grup ortamlarında sohbet gibi beyin fırtınaları yapılıyorsa. Bir
öğretmen veya başka bir otorite çalışmayı yönlendirmek için yapıcı bir şekilde o
ortamda hazır olmalıdır.
Sınıfta yaratıcılığı artırmak
|
-
Webquest
programı <http://webquest.sdsu.edu/materials>, Interneti sınıfa entegre etmek
için gerekli araştırmaya dayalı bir yaklaşımdır. İlave webquest kaynakları
Kanada SESD öğretme kaynakları sitesinden temin edilebilir:
<http://sesd.sk.ca/teacherresource/webquest/webquest.htm>.
-
Öğrenciler,
kendi web sitelerini kurarak yaratıcılıklarını zorlayabilirler. Bu onların
yaratıcı düşünce süreçlerini, grafikler ve içeriğe yönelik girdileri talep
etmeleriyle, farklı şekillerde destekler.
-
Öğrenciler,
çevrimiçi kitap ve hikaye yazarak yazma becerilerini geliştirecek projelerde
işbirliği yapabilirler.
-
Hot Poatoes
adlı yazılım programı <http://hotpot.uvic.ca/>
adresinde ücretsiz olarak bulunmakta olup, etkileşimli sınav ve Web faaliyetleri
geliştirmek için kullanılabilir.
-
Öğrenciler,
yazılım programlarını örneğin Quia adlı web sitesini <http://www.quia.com/>
kullanarak çoklu sonuçları olan etkileşimli hikayeler yazabilirler.
-
Ortaokul ve
üniversite öğrencileri kendi üç boyutlu ortamlarını <http://www.activeworlds.com/>
adresinde bulunan Activer Worlds benzeri yazılımlar kullanarak yaratabilirler.
Kendi ideal panoramalarını, kendi sanal yerleşkelerini inşa edebilirler. Ayrıca
başka öğrencilerle farklı konularda işbirliği yapabilirler.
-
Internet farklı
konularda gerekli bilgi edinmek için temel bir araştırma aracı olarak
kullanılabilir. Öğrenciler, yaratıcılığı teşvik eden ödevlerde kazandıkları
bilgiyi uygulamaya geçirebilirler. Teknoloji öğrencilere daha üst düzeyde
düşünmeleri için fırsat ve özgürlük verir.
-
Internet ve
diğer modern teknoloji, farklı ülkelerden ve kültürlerden gelen öğrenciler
arasında güçlü bir iletişim ve işbirliği sağlar. Öğrencilerin, geçmişe nazaran
daha fazla, kendi yaşıtları ile yaratıcı çözümler bulmaya yönelik beyin
fırtınası yapma fırsatları vardır.
-
Öğretmenler,
teknolojiyi bir başkasına aktaracak şekilde sınıfta uygulamanın öğrencilere
problem çözümü ve yenilikler açısından fırsatlar sunduğunu tespit etmişlerdir.
-
Öğrenme
hedeflerini akılda tutmak lazım: bu hedeflere ulaşmanın yolu ürünün kendisinden
ziyade nasıl elde edileceği hususuna odaklanmaktır.
-
Öğrenciler
çevrimiçi yaratıcı faaliyetlerini yayımladıklarında telif haklarının dikkate
alınmasını isteyeceklerdir (http://en.wikipedia.org/wiki/Copyright).
Onlara başkaları tarafından hazırlanmış materyalleri kullandıklarında
kaynaklarını belirtmelerini hatırlatınız.
İşbirliğinin gerekli olduğu
ve yaratıcılığın desteklendiği projelere öğrencileri dahil etmek için, bir çok
web sitesi bir başlangıç noktası olarak kullanılabilir.
Ĝ
ThinQuest,
öğrenci ve öğretmenler eğitim konularında web siteleri oluşturmak üzere teşvik
eden uluslararası bir yarışmadır: <http://www.thinkquest.org/>.
Ĝ
Global Schoolhouse Cyberfair, ebeveynlerin,
öğrenci ve eğitimcilerin işbirliği yapacakları, birbirleriyle temas kuracakları,
eğitim kaynaklarını keşfedecek, geliştirecek ve yayımlayacakları çevrimiçi
toplantı yeridir: <http://www.globalschoolnet.org/GSH/>.
Ĝ
Future Problem Solvers
Program (Geleceğin Problem Çözücüleri Programı): Öğrencileri, kritik ve yaratıcı
düşünme becerilerini harekete geçirerek, yaratıcı problem çözmeye yönlendirir :
<http://www.fpsp.org/>.
Ĝ
Bay Coulterın Internet
Eğilimi: Sonsuzluk ve ötesi. Tecrübeli bir ilkokul öğretmeni, çevrimiçi yayımı
genç yazarları teşvik etmek için kullanmaktadır:
<http://www.newhorizons.org/strategies/literacy/coulter.htm>.
Ĝ
Çevrimiçi FanFiction:
Yazma hakkında bize eğitim verecek teknoloji ve popüler kültür ile okur yazarlık
talimatını http://www.newhorizons.org/strategies/literacy/black.htm
adresinde bulabilirsiniz. Wisconsin
Üniversitesindeki bir doktora adayı, sınıf dışında yaratıcı yazım için
zorlayıcı bir yer olan siber uzayda alternatif edebiyat araştırması yapmaktadır.
Ĝ
Eğitim materyallerine erişim,
eğitimcilerin eğitim kaynaklarına hızlı ve kolay erişimini sağlar. Ders
planları, sınıf fikirleri için yaratıcılık araştırması yapınız:
<http://www.thegateway.org/>.
Ĝ
Webquest okuma ve eğitim materyalleri:
<http://webquest.sdsu.edu/materials.htm>.
Ĝ
1000 Listesi + SESD webquestler
<http://sesd.sk.ca/teacherresource/webquest/webquest.htm>.
KILAVUZ METİN 12
Oyunlar
Interneti kullanan
çocukların yarısından fazlası çevrimiçi oyunlar oynamaktadır: <http://www.saftonline.org/>
adresinde 2003 yılında yapılan SAFT (güvenlik, bilinç, gerçekler, araçlar)
araştırmasına göre bu oran İngilterede %70, İskandinav ülkelerinde ise %90a
ulaşmaktadır.
Çok çeşitli oyun türleri
vardır örneğin atari, rol oyunları, strateji ve spor oyunları. Bu oyunlar,
yalnız veya eşli, kapalı ortamlarda ve hatta binlerce yabancı birlikte
oynanabilir.
Oyunlara yapılan yatırım son
yıllarda hızla artmıştır. 2005 yılında bir oyun yazmanın maliyeti ortalama
olarak 5-7 milyon $ iken bu rakam geliştirmeye kalktığınız takdirde 20 milyon
$ı aşmaktadır.
<http://www.dfcint.com/>
adresinde yer alan DFC Intelligence (istihbarat) kuruluşu tarafından hazırlanan
rapor, küresel video oyunları satışının 2010 yılında 26 milyar $a ulaşacağını
öngörmektedir.
Kişisel gelişim ve eğitim
değeri
|
-
Oyun oynamak
eğlencenin ötesinde bir şeydir: Çocuklar ve her yaştan yetişkinler arasında
işbirliği yapma eylemini artırır.
-
Oyunlar
yaratıcılığı ve etkileşimi geliştirir, sosyal ve entelektüel gelişim açısından
önemli bir rol oynar.
-
Oyunlar
yetişkinlerin ve çocukların eşit şartlarda (kuşaklar-arası iletişim) fikir
alışverişi yapabildikleri ender durumlardan birini temsil ederler.
-
Çocuklar,
kurallar ve parametreler içinde sınırlanmış ortamda, farklı sosyal yapılar
içinde oynayarak, demokrasiyi öğrenirler.
-
Oyunlar,
genellikle başkalarının haklarını ve özelliklerini paylaşmayı ve saygı duymayı
içerir. Bazen oyuncuların diğer kültürler ve kültürler-arası uygulamalarla
ilişki kurmalarını sağlar. Çocuklar, başarısızlık korkusu olmadan ve kontrol
duygusu ile birlikte sosyal becerilerini kullanırlar.
-
Oyunlar
çocukların kurallara uymalarını ve talimatları takip etmelerini gerektirdiği
için, onların öz-disiplin ve bağımsızlık açısından kapasitelerini artırırlar.
-
Bulmacalar,
oyun tahtası üzerinde oynanan oyunlar, macera oyunları ve araştırma oyunları,
oyuncular için stratejik düşünme ve problem çözme yeteneklerini artırma fırsatı
sunarlar.
-
Diğer oyunlar,
daha genç çocuklarda motor ve uzamsal becerilerini artırmak için ve fiziksel
engellilerde tedavi edici amaçlarla kullanılabilir.
-
Çevrimiçi
oyunlar teknolojiyi yeni kullananlar için kullanışlıdır ve genellikle bilgi ve
iletişim teknolojilerine olan ilgiyi artırabilir. (http://en.wikipedia.org/wiki/Information_technology).
-
Oyunlar
müfredatta matematikten sosyal çalışmalara ve dil eğitimine kadar her alana
yerleştirilebilir.
-
Bazı bilgisayar
oyunlarının şiddet içeren yapısı ile gençlerde şiddet davranışları arasında
zayıf bir bağlantı vardır. Bununla birlikte Danimarka Medya Kurulunun 2002
raporu, bazı oyunlardaki şiddet unsurlarının televizyon ve filmlerdeki şiddet
unsurlarından daha fazla etkili olmadığını ileri sürmüştür.
<http://resources.eun.org/insafe/datorspel_Playing_with.pdf>.
-
Bilgisayar
oyunları bağımlılığından etkilenen gençlerin oranını belirlemeye çalışan
araştırmaların oldukça farklı sonuçları vardır. Bunun nedeni, bilgisayar
oyunlarının yoğun kullanımının hangi aşamada aşırılık veya bağımlılık olarak
değerlendirilebileceğine karar vermek için tarafsız bir yöntem üzerinde
uzlaşılamamış olmasıdır. Oyuncular, kendi sosyal ve profesyonel yaşamlarına kötü
bir etkisi olmadan, haftalık olarak uzun saatler boyunca oyun oynayabilirler.
Bununla birlikte, bağımlılık genellikle küçük bir oyuncu oranı arasında sorun
olarak kabul edilmektedir. Bu soruna Koreli bir adamın 50 saat oyun oynadıktan
sonra ölümünün Ağustos 2005de medyada geniş olarak yer almasının ardından
dikkat çekilmiştir.
-
Oyunların
bazıları ırkçı ve cinsiyete dayalı kalıpları destekledikleri için
suçlanmaktadırlar.
-
Çevrimiçi
oyunların bazıları yabancılarla tanışılmasını ve iletişim kurulması imkanına
izin vermektedir.
-
İsimlendirme ve
ölçüm sistemleri oyun endüstrisi aktörlerini, ürünlerini tanımlayıp
açıklamalarını gerektirmesi nedeniyle sorumlu davranmaya teşvik etmektedir. Bu
durum oyun satın alanların, oyunlara ilişkin yaş ve içerik uygunluğunu
değerlendirmelerine yardımcı olmakta ve oyun pazarında daha güvenli kılavuzluk
etmektedir.
-
Oyun oynamaya
ayrılan saatleri gözlemleyin. Diğer sosyal faaliyetlere zaman ayrılmaması veya
çocuklar ile gençler oyuna zaman ayırmak için okulu asmaları halinde eyleme
geçiniz.
-
Oyun
toplulukları aidiyet duygusunu destekler ve çocukları isteyerek görev almaya
yönlendirebilirler. Çocuklara, çevrimiçinde edindikleri arkadaşlarının her
zaman kim olduğunu söyledikleri kişilerden farklı kişiler olabileceğini
hatırlatınız. Kişisel bilgilerin çevrimiçinde başkalarına verilmemesi önemlidir
Ĝ
Eğlence ve Boş
Zaman Yazılım Yayımcıları Derneği (ELSPA): <http://www.elspa.com/>.
Ĝ
Oyun
Çalışmaları: Uluslararası bilgisayar oyun araştırmaları bülteni:
<http://www.gamestudies.org/>.
Ĝ
En fazla satan oyunlar tablosu, oyun haberleri,
tarifler, araştırma raporları ve Elspa sitesi üzerindeki mevzuat
değerlendirmelerine bakınız: <http://www.elspa.com/>.
Ĝ
Pan-Avrupa Oyunlar Bilgi (PEGI) web sitesi
ölçümleme ve isimlendirme bilgilerini içerir:
<http://www.pegi.info/pegi/index.do>.
Ĝ
Ebeveynler oyun
ölçümlerini göz ardı ediyorlar BBC makalesi, Haziran 2005:
<http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/4118270.stm>.
Ĝ
Çevrimiçi oyunlar Amic Games
<http://www.amicgames.com/> ve Yahoo! Games
<http://dir.yahoo.com/Recreation/Games/> sitesinde bulunabilir.
Ĝ
Ateşle oynamak: bilgisayar oyunları oyuncuları
nasıl etkilemektedir Danimarka Kurul raporu:
<http://resources.eun.org/insafe/datorspel_Playing_with.pdf>.
KILAVUZ METİN 13
Uzaktan Eğitim
Uzaktan eğitim (http://en.wikipedia.org/wiki/Distance_learning)
Wikipedia tarafından (Bkz.
http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page)
öğrencilerin dönem boyunca belirli bir yerde fiziksel olarak mevcudiyetlerini
gerektirmeyen bir öğretim yöntemi olarak tanımlanmaktadır. Bu yöntem her
ülkeden ve her yaştan öğrencilere yaşam boyu öğrenme fırsatları tanıyarak
dünyadaki bütün çevrimiçi üniversitelerden diploma, sertifika ve derece
almalarını olanaklı kılmaktadır.
Uzaktan eğitim, yetişkinlerin
evde, askerde veya çalışırken üst düzey eğitim alma hususunu araştırırken
başlamıştır. Dersler yazışma ile yapılmaktaydı, malzemeler geleneksel posta
sistemi ile gelip gidiyordu. Günümüzde ise uzaktan eğitim mevcut teknolojinin
avantajlarını kullanarak gelişmiştir. Uzaktan eğitim, Internet vasıtasıyla
gelişmektedir ve öğrenciler fiziken sınıfa ayak basmadan derece alabilmektedir.
Uzaktan eğitimdeki gelişmeler, üst düzey eğitim alanını geliştirmektedir.
Örneğin:
-
Dersler
hareketli medya (http://en.wikipedia.org/wiki/Streaming_media) veya eğitimcinin
sunucusunda (http://en.wikipedia.org/wiki/Web_server)
depolanan dosyalarda saklanan yazılı materyaller kanalıyla verilebilir.
-
Öğrenciler,
öğretmenle veya birbirleriyle mesaj panoları (http://en.wikipedia.org/wiki/Message_boards),
e-posta (http://en.wikipedia.org/wiki/Email)
ve sohbet (http://en.wikipedia.org/wiki/Chat)
yardımıyla iletişim kurabilir.
-
Ödevler, mesaj
kutusuna bırakılır ve hatta küçük sınavlar ve yazılılar bile otomatik olarak
yapılabilir ve sonuçları çevrimiçi alınabilir.
-
Çevrimiçi
format, kendi hızını ayarlayan işler için benzersiz bir esneklik sunar.
Uzaktan eğitimin
avantajları nelerdir?
|
-
Internet sanal
bir eğitim ortamı kurmak için çok uygundur. Örneğin, öğrenciler yurtdışında
sanal bir üniversitede eğitim görürken kendi şehirlerinde oturabilirler.
-
Öğrencilere
öğrenme malzemelerinin hepsine erişim sağlamak onlara öğrenme süreçlerinde daha
özerk olma fırsatı verecektir.
-
Öğrenciler
kendi eğitimlerine daha fazla sahiplenecekler ve öğretmenin görevi bir koçun
görevine dönüşecektir.
-
Dersler
normal okul ve üniversitelerin açılış saatleri ile kısıtlı olmadığından herkes
yaşam boyu öğrenci haline gelmek için daha çok fırsattan faydalanacaktır.
-
Uzaktan eğitim,
hem öğrencinin hem de öğretmenin davranışı değiştirmektedir. Başarılı öğrenciler
devamlılık ve organizasyona dayalı becerilerini geliştirmektedir ve öğretmenler
teknolojiye daha aşina olmalıdır.
Uzaktan eğitim
programı seçerken dikkat edilmesi gereken noktalar
|
Kullanıcı olarak
bir derece veya başka bir uzaktan eğitim programı seçerken belirli önlemleri
alma hususunda kendinizin sorumlu olduğunuzu bilmelisiniz.
-
Internetin
yasal olarak düzenlenmeyen bir ortam olduğunu unutmayınız. Yasal olanların
yanında şüpheli uzaktan eğitim kuruluşları bulunmaktadır. Kayıt yaptırmadan önce
programı/kuruluşu araştırdığınızdan emin olunuz.
-
Internette
yapılan her tür bilgi alışverişinde, güvenlik konuları her zaman kilit
durumdadır. Virüsler (http://en.wikipedia.org/wiki/Virus)
ve bilgisayar korsanları (http://en.wikipedia.org/wiki/Hacker) uzaktan eğitim
sistemi üzerinde büyük zarara yol açabilirler. Bu yüzden hangi önlemleri almanız
gerektiği hususunda gizlilik ve güvenlik başlıklı Kılavuz Metin 15 ve 16ya
başvurunuz.
-
Telif hakkı
genellikle (http://en.wikipedia.org/wiki/Copyright)
öğrencinin kendi ülkesindeki kanunlarla korunur. Buna karşılık diğer ülkelerdeki
uzaktan eğitim programlarını takip ederken eğitim kaynaklarının uluslararası
telif hakkı mevzuatı ile korunduğundan emin olunuz.
-
Derslerin adil
kullanımı ve ödeme koşulları ayrı bir önemli konudur: Öğrencilerin öğrenme
imkanlarını güvenli bir şekilde kullanmaları ve ders ücretleri ödemelerini
zamanında yapmaları beklenir.
Internet öğrenme
sistemimizi değiştirmektedir ve öğrencilerin bütün bilgiye erişimlerini sağlamak
ve öğrenmelerine yardımcı olacak araçları kullanılabilir hale getirmek çok
önemlidir. Sayısal fark (http://en.wikipedia.org/wiki/Digital_divide) birçok
devletin ekonomik ve sosyal büyümesinde önde gelen unsurlardan biri olarak
görülmektedir ve uzaktan eğitim bu uçurumu kapatabilir.
Uzaktan eğitim
öğrencilerin eğitimini ölçülebilir yollarla artırabilir. Uzaktan eğitim,
öğrenciler, onların aileleri ve öğretmenleri için aktarılabilir tecrübe ile
Internet eğitimi sağlar. Uzaktan eğitim öğrenciler için yeni beceriler ve
nitelikler tesis etme ve yeni yönlere doğru gelişme yolunda fırsat sunar.
Ĝ
Uzaktan öğrenim
ağı uzaktan eğitim hakkında bilgi, etkileri, avantajları, dezavantajları ve
teknikleri ile ilgili raporlar sunar <http://www.distancelearningnet.com/>.
Ĝ
Uzaktan Öğrenim
ve Eğitim Kurulu, uzaktan öğrenim hakkında ücretsiz olarak bilgisayarınıza
indirebileceğiniz çok sayıda rapor içermektedir <http://www.detc.org/otherdownld.html>.
Ĝ
Yahoonun
uzaktan öğrenim programları ve kuruluşlar için yönlendirme sayfası vardır
<http://dir.yahoo.com/Education/Distance_Learning>.
KILAVUZ METİN 14
Sınıflandırma ve Filtreleme
Sınıflandırma, yazılımlar ve
web siteleri üzerinde görünen veya web sitelerinin içeriği ile bütünleşmiş
kalite-güven etiketi-yaftası anlamına gelir. Bu ürünün, Internet İçerik Seçim
Platformu (PICS) ve Internet İçerik ölçümleme Derneği (ICRA) benzeri ölçümleme
kuruluşları tarafından belirlenen kriterlere ve standartlara erişmesini sağlar.
Siteler, çocukları korumak,
toplum güvenini ve çevrimiçi işlemleri artırmak ve aynı zamanda yasal
standartlara uymak amacıyla sınıflandırılır. Web sitesinin içeriği
sınıflandırıldığında, web sayfasına html bir şifre yazılır, içerik ayrıntıları
verilerek sayfanın ölçümlenmesi sağlanır. Sayfa üzerinde görülmeyen bu
ölçümleme, içeriğin yapısı ile ilgili ayrıntıları verir ve filtreleme
mekanizmaları ile kontrol edilir ve bunun sonucunda ya sayfanın faaliyetini
engeller ya da yüklenmesini sağlar.
Web siteleri aynı zamanda,
özel düzenlemelerin hükümlerinin yerine getirildiğini gösteren Kalite
Etiketleri ve Güven İşaretleri ile de işaretlenmiştir. Bu düzenlemeler
genellikle güvenli işlemler hakkında talimatları içerirler (Bkz. çevrimiçi
alışveriş başlıklı Kılavuz Metin 18) Çok iyi bilinen kalite etiketlerinden ikisi
Verisign <http://www.verisign.com/> ve Trust-e <http://www.truste.org/>
adreslerinde bulunmaktadır.
-
Filtreleme,
Internet üzerindeki uygunsuz içeriğin kontrolü ve engellenmesi işlemidir. Bu
işlem bilgisayara tarayıcılar ve ara sunucular (Proxy) veya yazılım sensörleri
yükleyerek yapılabilir.
-
Filtrelemeye
bir alternatif de beyaz listelemedir. Bu durumda, önceden izin verilmiş belli
sitelere erişime izin verilir.
-
Filtreler,
öğrencilerin uygunsuz veya zararlı materyale erişim riskini azaltma hususunda
kıymetli olabilir.
-
Sınıflandırma
ve filtreleme uygulamalarında ortaya çıkan hususlar, vatandaşlık ve/veya sosyal
çalışmalar konuları için oldukça zengin materyallerdir. Çevrimiçi filtreleme
konusunda bir tartışma başlatınız. Bu kabul edilebilir ve gerekli bir sansür
müdür?
-
Web sitelerinin
sınıflandırılması ve ölçümlenmesi, belirli standartları uygulayan kanunlara
sahip ülkeler dışında büyük ölçüde gönüllülük esasına bağlıdır.
-
Halihazırda,
sayfaların çok küçük bir yüzdesi yazarlar tarafından sınıflandırılmıştır.
-
Filtreleme
yazılım hizmetleri, sayfaları kendi değer sistemlerine ve sosyal gündemlerine
göre sınıflandırırlar.
-
Filtreler
içerdikleri bazı anahtar kelimeler yüzünden gebelikten korunma veya seks eğitimi
ile ilgili yararlı siteleri engelleyebilirler.
-
Bazı ülkeler
siyasi partilere veya ideolojilere muhalefet eden siteleri engellemektedir.
-
Bazı insanlar
filtrelemeyi bir tür sansür olarak düşünüp ve bu yüzden Internetin ruhuna
aykırı olarak değerlendirilmektedir. Bazıları da filtreleme yazılımları
olmasaydı, hükümetlerin çevrimiçi içeriği düzenleme hususunda baskı altında
olacaklarını iddia etmektedirler.
Nasıl sınıflandırmalı ve
filtrelemeli?
|
-
Kendi
kurduğunuz sitenin içeriğini sınıflandırmak için, ICRA <http://www.icra.org/>
benzeri ölçümleme sitelerindeki talimatları takip ediniz.
-
Materyalinizi
bir dizi kritere göre sınıflandırmanız istenecektir.
-
Tarayıcıların
çoğu belirli siteleri filtrelemek için kurulurlar. Örneğin Microsoft Explorerda
bu seçenek güvenlik seçenekleri altında bulunur.
-
Bilgisayarların
çok azı daha önceden filtre yazılımı kurulmuş olarak satılırlar. Filtreleme
sitelerine daha karmaşık bir yaklaşım için özel bir filtre programı satın
almanız gerekecektir. Piyasada belirli bir sayıda ürün mevcuttur.
-
Filtre
programlarının çoğu, hangi tür içeriği filtrelemek veya izin vermek istediğinizi
belirlemenize olanak sağlayacaktır.
-
Yüklemeden önce
bir filtrenin nasıl çalıştığına yakından bakınız. Filtreleme yaparken sizin
onaylamadığınız her hangi bir ideolojik veya kültürel karar veriyor mu?
-
Elektronik
yardımları kullanın ve reklama inanmayın. Ürünle ilgili iddiaları kişisel
tecrübeyle deneyin.
-
Kullanımı ve
ihtiyaçları hakkında öğrencilerle, ebeveynlerle ve çalışanlarla konuşun ve bunu
düzenli olarak yapın. Açık bir tartışma ortamı yaratmak, öğrencilerinizin
Internet tecrübelerine değer katmak için sansür veya cadı avından daha fazlasını
yapacaktır.
-
Genç Internet
kullanıcıları için beyaz liste yani sadece onaylanmış sitelere erişim izin
verme seçeneğini dikkate alınız.
-
Uzmanlar
ebeveynlerin çocuklarının çevrimiçi faaliyetleriyle ilgilenmelerini ve onlarla
birlikte Internette zaman geçirmelerini tavsiye etmektedirler.
-
Çocuklar ve gençler Internette buldukları
uygunsuz materyal hakkında konuşmaya teşvik edilmelidir. Olası yasa dışı içerik
şu şikayet hattına rapor edilebilir:
<http://www.inhope.org>.
Ĝ
<http://www.icra.org/>
adresindeki Internet İçerik Ölçümleme Derneği (ICRA) değişik kategorilere göre
web sitelerine isimlendirme uygulamasına olanak tanır. Ayrıca kendi ücretsiz
filtresini yükleyebilirsiniz.
Ĝ
<http://www.w3.org/PICS/>
adresindeki Internet İçerik Seçimi Platformu (PICS) web sitelerine
sınıflandırma uygulaması için başka bir sistemdir.
Ĝ
Siberuzayda sansür ile ilgili Wikipedia girişi: <http://en.wikipedia.org/wiki/Censorship_
in_cyberspace/>.
Ĝ
Avrupa
Konseyi Medya Bölümünün web sitesi öz-denetim ve kullanıcı bilgilendirmesi ile
ilgili çalışma planı hakkında bilgi: <http://www.coe.int/media>.
Ĝ
Netnanny
(Ağbakıcısı): <http://www.netnanny.com/> ve Cyberpatrol (Siber devriye): <http://www.cyberpatrol.com/> tanınmış ticari
filtre ürünleridir.
Ĝ
<http://www.icra.org> adresindeki ICRA ve <http://www.weblocker.fameleads.com>
adresindeki Weblocker, ücretsiz filtre yazılımı yükleme olanağı sunmaktadır.
Ĝ
Selfregulation.info Oxford Üniversitesi araştırma projesinden ayrıntılı raporlar
sağlamaktadır :
<http://www.selfregulation.info/>.
Ĝ
Biraz daha az
sansür konulu BBC makalesi: <http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/4080886.stm>.
Ĝ
Dünya çapında
filtreleme ve engelleme için OpenNet Initiative belgeleri: <http://www.opennetinitiative.net/>.
Ĝ
Elektronik
Sınırlar Vakfı (EFF) Internette medeni özgürlükleri savunmayı amaçlamaktadır: <http://www.eff.org/>.
Ĝ
Censorware
Projesi : <http://www.censorware.net/>.
Ĝ
Avrupa için
Internet İçerik Ölçümleme (INCORE) raporu kendini sınıflandırma ve filtreleme
raporu üzerine bir yönetsel özet:
<http://www.europa.eu/int/ISPO/iap/INCOREexec.html>
KILAVUZ METİN 15
Özel Hayatın Gizliliği
Internette ne kadar özel
hayat vardır ?
|
-
Özel hayatın gizliliği
(http://en.wikipedia.org/wiki/Privacy) bir kişinin kişisel bilgilere erişim ve
kullanma ile ilgili kontrolünün derecesine atıfta bulunur.
-
Çoğu e-posta (http://en.wikipedia.org/wiki/E-mail)
ve Internet (http://en.wikipedia.org/wiki/Internet) kullanıcıları, kişisel
bilginin izin almadan kullanılmayacağını ve bilgi değişiminin özel ve güvenli
olduğunu düşünmektedir. Ancak, gerçek çok farklıdır.
-
Bir web sitesine her girişinizde veya her
e-posta gönderişinizde, fiziksel ve bilgisayar adresiniz, telefonunuz ve kredi
kartı numaralarınız, tüketici eğilim verileriniz ve daha da fazlası dahil olmak
üzere kendiniz hakkında bilgi bırakmaktasınız.
-
Özel hayatın gizliliği, güvenlikle yakından
ilgilidir; güvenlik başlıklı Kılavuz Metin 16yı dikkatlice okuyunuz.
Sınıfta ve evde neden özel
hayatın gizliliği konuşulmalı ?
|
-
Özel hayatın gizliliğinin, teknik ve sosyal
yönlerinin öğrenilmesi önemli konulardır. Teknik yönleri bilgi teknoloji (IT)
çalışmalarını kapsayabilir, fakat aynı zamanda hayat boyu öğrenme yeteneklerinin
bir parçası olmalıdır.
-
Her öğrenci Internette güvenli görüşme
yeteneklerine sahip olmalıdır ve bu kendini koruma, etkin iletişim ve
başkalarına karşı sorumluluğu içerir.
-
Bu konudan herhangi bir müfredatın vatandaşlık
boyutuna doğal bir akış vardır. Çevrim içi mahremiyet hakkında dile getirilen
konular bugün bir çok kültürde var olan sosyal konuları tam olarak yansıtır.
Bilgisayar korsanları (http://en.wikipedia.org/wiki/Hacker), şifre çözücülerin
(http://en.wikipedia.org/wiki/Hacker#Hacker:_Intruder_and_criminal) niyetlerini
araştırmak ve mahremiyet eylemcileri demokratik ilkelerin değerini tartışmak
için zengin olanakları sunmaktadır.
-
Çevrimiçi özel hayatın gizliliği, Internetle
ilgili olarak en karışık etik ve hukuki konulardan biridir.
-
Herkesin özel hayat gizliliği hakkı vardır ve kötü
niyetten korunma gereksinimi vardır.
-
Kendimizin ve başkalarının hakları ile ilgili
olarak bütün kararlarımızdan sorumluyuz, örneğin, telif hakkı (http://en.wikipedia.org/wiki/Copyright)
ve fikri haklar (http://en.wikipedia.org/wiki/Intellectual_Property).
-
İfade özgürlüğü siyasi olarak kabul edilmiş bir
kavramdır ancak uygulamada kolay cevapları olmayan gri bir alandır. Kabul
edilebilir olan nedir ve ne değildir? Konuşmacının haklarına tecavüz etmeden bir
kişi kuralları nasıl uygulayabilir?
Sınıf çalışması için
düşünceler
|
-
Sınıfınızla özel hayatın gizliliği için temel bir
bilgi çerçevesi yaratın. Teknik ve sosyal kavramları tanımlayın ve tartışma için
önyargıları ve söylenceleri belirleyin. Özel hayatın gizliliği nedir? ve Özel
hayatın gizliliği gerekli midir ? sorularını yöneltmek bazı güçlü görüşleri
ortaya çıkarır.
-
Internetteki yasallığı düzenleyen değişik coğrafi
konuları gösteren bu sitelerin fiziksel adreslerini bulmak için Internette
mahremiyet sitelerini araştırın ve iz yolu (http://en.wikipedia.org/wiki/Traceroute)
programlarını kullanın. İz sonuçlarından çıkan diğer konuları araştırın
(kültürel, siyasi ve tarihi). Örneğin, bir tekrar-posta sitesi veya anonim ara
sunucu (proxy) hizmeti seçin (http://en.wikipedia.org/wiki/Remailer)
bir izi takip edin ve sonra neden bu ülkelerde konumlandığına dair sebepleri
araştırın.
-
Özel hayatın gizliliği hukukunun, telif hakları ve
ulusal sınırlar dışına veya değişik yaş ve kültür grupları için bilgi ve ifade
özgürlüğünün etkilerini araştırın.
-
Öğrencilere güvenli şifre yaratmayı öğretin: (http://en.wikipedia.org/wiki/Password#Factors_in_the_security_of_an_individual_password)
-
Altın kural: tanımadığınız ve güvenmediğiniz
kişilerle kişisel bilgilerinizi paylaşmayın.
-
Sisteminizi yedekleyin (http://en.wikipedia.org/wiki/Back_up)
ve düzenli yedekleme politikanız olsun.
-
Sisteminizin güvenlik önlemlerini güncelleyin ve
çevrimiçi tercihlerinizi destekleyecek olan <http://www.epic.org/privacy/tools.html>
adresindeki ilave araçlar üzerine bazı araştırmalar yapın.
-
Karşı virüs (http://en.wikipedia.org/wiki/Antivirus)
güvenlik duvarı (http://en.wikipedia.org/wiki/Firewall_%28networking%29)
yazılım mutlaka gereklidir. Engelleyiciler (http://en.wikipedia.org/wiki/Pop_up#Add-on_programs_that_block_pop-up_ads)
ve karşı casus yazılım (http://en.wikipedia.org/wiki/Spyware)
gibi diğer araçları kullanmayı düşünebilirsiniz. Sisteminizi düzenli kontrol
ettiğinizden emin olun.
-
Kişisel bilgisayarınızı, e-postanızı ve Internet
bağlantılarınızı korumak için Güçlü parolalar (http://en.wikipedia.org/wiki/Password#Factors_in
_the_security_of_an_individual_password) kullanın.
-
Özel verileri vermeden önce, araç çubuğundaki
kilitli asma kilit sembolünü kontrol ediniz. Bu sizin işleminizin güvenli bir
hattan gerçekleştiğine dair bir işarettir.
-
Kurabiye (http://en.wikipedia.org/wiki/HTTP_cookie)
bir web sitesini ziyaret ettiğinizde bilgisayarınızda bırakılan metin
dosyasıdır. Bilgisayarınıza zarar veremez, ancak davranışınız ve ilgileriniz
hakkında bilgilere erişim sağlayacaktır. Bu durum daha kişisel gezinti atmosferi
sağlar. Örneğin,bir web sitesine kayıt yaptırırken dönüşünüzde isminizle
karşılanabilirsiniz.
-
Çevrimiçi davranışınızın ne kadar özel olmasını
istediğinize karar vermeniz önemlidir. Kurabiyeler kullanma biçimlerini ve
irtibat bilgilerini izlemek için kullanılabildiğinden özel hayatınızın
gizliliğine tecavüze olanak sağlarlar.
-
Sisteminizin yayınladığı verinin kontrolüne ve
istenmeyen kurabiyelerin temizlenmesine yardım için karşı casus (http://en.wikipedia.org/wiki/Spyware)
yazılım kullanabilirsiniz.
-
Bilgisayarınız ve e-posta programlarınızın şifre
korumalı olduğundan emin olunuz (http://en.wikipedia.org/wiki/Password).
Birçok ev bilgisayarının varsayım kullanıcısı ve test gibi standart
şifreler aracılığıyla erişimi sağlayan parola şifre ayarları vardır. Bakınız <http://www.netlingo.com/right.cfm?term=default>.
Bu varsayım ayarlarını daha güvenli parola ve tanıtıcılarla
değiştirdiğinizden emin olun.
-
Internet üzerinden gönderilen her hassas bilgiyi
şifrelemek (http://en.wikipedia.org/wiki/Encryption)
en iyisidir. İyi ki, e-ticaret (http://en.wikipedia.org/wiki/Ecommerce)
işlemlerinin çoğu için bu standarttır fakat yine de kredi kartı bilginizi veya
banka hesap numaralarınızı iletmeden önce bir sayfanın güvenli olduğundan emin
olmalısınız.
-
Bilgisayarınızın değişik bölümleri şifre
kullanarak güvence altına alınabilir. Gizli projeler, araştırmalar, orijinal
tasarımlar ve benzeri kıymetli belgelerin içinde olduğu dosyalar için şifreler
yaratınız.
Ĝ
Avrupa Konseyinin Hukuk İşleri sayfası, veri
korunması alanında Avrupa Konseyinin çalışmaları hakkında bilgi içerir: <http://www.coe.int/T/E/Legal_affairs/Legal_co-operation/Data_protection/>.
Ĝ
Elektronik Özel Hayatın Gizliliği Bilgi Merkezi
(EPIC) özel hayatın korunması araçlarının listesini ve makaleleri içerir: <http://www.epic.org/privacy/tools.html>.
Ĝ
Casus tarayıcı <http://gemal.dk/browserspy/>
kullanarak ağda bakmak isteyenlere bilgisayarınızın neler söylediğini araştırın.
Ĝ
Medeni haklar hakkında endişeli misiniz? Özel
hayatın gizliliği hakkındaki bu tartışmalar vatandaşlık sınıfınızı bir süre için
devam ettirir: Elektronik Sınır Vakfı <http://www.eff.org/>,
Privacy.org <http://www.privacy.org/>,
Uluslararası Özel Hayatın Gizliliği <http://www.privacyinternational.org/>
ve Privacy.net <http://www.privacy.net/>.
Ĝ
Siber Melekler <http://www.cyberangels.org/>,
basit öğretimi ve açıklamaları ile bir Internet güvenlik sitesidir.
Ĝ
TuCows <http://www.tucows.com/>,
40.000 paylaşımlı yazılıma ve ücretsiz yazılıma erişim sağlayan bir web
sitesidir. Hızlı, yerel ve güvenli virüs ve casus yazılımın ücretsiz yüklemesini
sağlar.
Ĝ
Zone Alarm <http://www.zonelabs.com/store/content/home.jsp>,
iyi bilinen güvenlik duvarı programlarından birisidir. Internetten bilgi
gönderen değişik programlar için erişim kontrolü yapmanızı sağlar.
Ĝ
CryptoHeaven (Cennet Şifresi) <http://www.cryptoheaven.com/>,
simetrik ve asimetrik şifreleme ile güvenli posta, dosya filtreleme ve sohbet
için bir şifreleme paketidir.
Ĝ
LavaSoft Ad-aware <http://www.lavasoft.com/>,
bilgisayarınızı tarayan ve özel hayatınızın gizliliğini koruyan bir karşı takip
yazılımı programıdır.
KILAVUZ METİN 16
Güvenlik
-
Çevrimiçi güvenliğiniz ev güvenliğinizle
karşılaştırılabilir. İçerikleri,
pencereleri kapalı ve kapıyı kilitli tutarak koruyabilirsiniz.
-
Hastalıklı program (http://en.wikipedia.org/wiki/Malware)
kötü niyetli yazılım için bir bilgisayarı etkileyecek olan virüsler (http://en.wikipedia.org/wiki/Computer_virus)
için kullanılan genel bir kavramdır. Hastalıklı program, yazılımın normal
çalışmasını önlemek veya izinsiz giriş veya veri silinmesi gibi bir çok etkiye
sahip olabilir.
-
Hastalıklı programın en sık rastlanan
biçimleri virüsler (http://en.wikipedia.org/wiki/Computer_virus)
ve kendini kopyalayan programlar olan kurtlardır (http://en.wikipedia.org/wiki/Computer_worm).
-
Adına rağmen bütün virüsler ve diğer hastalıklı
program biçimleri, kötü niyetle tasarlanmış değildir.
-
Ortalama olarak her gün 10 yeni virüs
keşfedilmektedir.
-
Güvenlikle ilgili diğer birçok konu özel hayatın
gizliliği ile de ilgilidir (Bkz. Kılavuz Metin 15).
-
Kendini koruma ve sorumluluk konularını
öğrencilerle tartışınız. Bir çok genç yetişkinlerden daha bilgili olduğu için,
onları kendi aralarında ve aileleri ile bilgilerini paylaşmaya teşvik ediniz.
-
Bir çok bilgisayar korsanı ve virüs yaratıcısı, en
genç Internet kullanıcıları arasında yer almaktadır. Bu konularla ilgili bir
sınıf tartışması yapınız.
-
Bilgisayarınızın güvenliği başkalarını
etkileyebilir. Sizin bilgisayarınızı etkileyen virüsler başkalarına geçebilir.
-
Müşterileri veya diğer tanıdıkları hakkında
kişisel veriler saklayan herkes bu bilgilerin güvenli tutulmasından sorumludur.
-
Bilgisayar korsanlığı (http://en.wikipedia.org/wiki/Hack_(technology_slang))
veya başkaları hakkında bilgiye her tür izinsiz erişim, başkalarının haklarını
ihlaldir.
-
Dikkatli olmak önemlidir ancak güvenlik
önlemlerinde aşırıya gitmeyiniz! Ağın en büyük özelliklerinden biri erişilebilir
olmasıdır. Hakları kısıtlamak veya aşırı filtreleme yapmak, sansürü ortaya
çıkarabilir veya erişimi azaltabilir.
-
Casus yazılım, bir bilgisayarı genellikle ticari
amaçlarla kopyalayan programlara atıfta bulunur. İstenmeyen reklamların
eklenmesi veya kredi kartı bilgilerinin kaçırılmasını içerebilir. Arayıcılar
(dialer), kullanıcının izni olmadan modemlerin numaraları çevirmesine yol
açan casus program biçimleridir. Bunlar ücretli telefon hatları çağrıları
için kullanılmıştır.
-
Kurabiyeler, kişisel bilgilerin
saklanmasını içerirler. Daha fazla bilgi için, özel hayatın gizliliği başlıklı
Kılavuz Metin 15e bakınız.
-
Karşı virüs yazılım programı
(http://en.wikipedia.org/wiki/Anti-virus_software)
yükleyiniz ve güncelleştiriniz.
-
Mümkün oldukça güvenlik bölmeleri yükleyiniz. Bazı
işletim sistemleri ve otomatik olarak güncelleyen veya yüklemeye hazır olduğuna
dair sizi bilgilendiren programları yükleyebilirsiniz.
-
Bilgisayarınıza yönelik veya bilgisayarınızdan
dışarı trafiği kontrol etmek için bir güvenlik duvarı (http://en.wikipedia.org/wiki/Firewall_(networking))
yükleyiniz.
-
Bilgisayarınızı gerekmedikçe Internete bağlı
bırakmayınız. Geniş bant üyelikleri, sınırsız bağlantı zamanı sağlamaktadır
ancak bu güvenliği tehlikeye düşürebilir.
-
Doğrudan ve açık bir şekilde sizinle bağlantılı
parolalar (http://en.wikipedia.org/wiki/Password#Factors_in_the_security_of_an_individual_password)
kullanmaktan kaçınınız. Harf ve sayılardan oluşan bileşimler kullanınız.
-
Tarayıcınızı (http://en.wikipedia.org/wiki/Web_browser)
Scriptleri etkisizleştirmeye ayarlayınız. Güvenilir siteler için scriptler
kullanabilirsiniz.
-
Gerçek olmayabilecek e-postaları açmayınız. (Bkz.
e-posta başlıklı Kılavuz Metin 5)
-
Bilgisayarınıza herhangi bir şey yüklemeden önce
kaynağa güvendiğinizden emin olunuz. Casus yazılım dağıtımına yardımcı olma
konusunda nam salmış olan akranlar arası (http://en.wikipedia.org/wiki/Peer_to_peer)
yazılım konusunda özellikle dikkatli olunuz. (Bkz. Müzik ve şekiller başlıklı
Kılavuz Metin 10)
-
Önemli dosyaları düzenli olarak CD-Rom gibi
bilgisayarınızdan farklı yerlerde yedekleyiniz.
-
Birden fazla bir bilgisayarın veya ağın
kullanıcısını yönetiyorsanız her kullanıcının uygun hakları olduğundan emin
olunuz. Gereksiz kullanıcı haklarını kısıtlamak, kasıtlı veya kasıtsız güvenlik
problemlerinden kaçınmanıza yardımcı olabilir.
-
Ağ yöneticileri, kullanıcıların güvenlik
sistemlerini tehlikeye düşürmemesi için bir makul kullanım politikası (http://en.wikipedia.org/wiki/AUP)
oluşturulmalıdır.
-
Windows işletim sistemi ve Internet Explorer
tarayıcısı, hastalıklı programın en yaygın hedefleridir. Açık kaynak yazılım (http://en.wikipedia.org/wiki/Open_source)
veya Mozilla Firefox <http://www.mozilla.org/>
gibi alternatifleri göz önünde bulundurun.
Ĝ Microsoft güvenlik sayfası:
<http://www.microsoft.com/security/default.mbpx>.
Ĝ
Apple güvenlik sayfası: <http://www.apple.com/support/security/>.
Ĝ
Bilgi teknolojileri çalışanları için ayrıntılı
bilgi: <http://www.searchsecurity.com>.
Ĝ
Avrupa Ağı ve Bilgi Güvenliği Kuruluşu: <http://www.enisa.eu.int/>.
Ĝ
Bilgi sistemleri ve ağlarının güvenliği için OECD
rehber ilkeleri: <http://www.oecd.org/document/42/0,340,en_2649_34255_15582250_1_1_1_1,00.html>.
Ĝ
Bilgi güvenliği dergisi: <http://informationsecurity.techtarget.com/>.
Ĝ
2privacy.com web sitesinde bilgisayarınız için bir
özel hayat gizliliği testi bulunmaktadır: <http://www.2privacy.com/>.
Ĝ
İngiliz Hükümeti <http://www.itsafe.gov.uk/>
ve Amerikan Hükümeti <http://www.us-cert.gov/>
tarafından çevrimiçi güvenliğe ilişkin öneriler.
Ĝ
Doğrudan pazarlama için bilgi güvenliği rehber
ilkeleri <http://www.thedma.org/guidelines/informationsecurity.shtml>.
KILAVUZ METİN 17
Sataşma ve Taciz
Sataşma ve
taciz ile Internet arasındaki bağlantı nedir?
|
- Sataşma (http://en.wikipedia.org/wiki/Bullying)
ve taciz (http://en.wikipedia.org/wiki/Harassment),
kişilerin kendilerini ve çevrelerindeki dünyayı nasıl algıladığı üzerinde büyük
bir etkiye sahiptir.
- Sataşmanın tanımı genelde o tanımı yapan kişiye
bağlıdır. Ancak bir çok insana göre bir zaman dilimi içerisinde çeşitli
şekillerde tekrarlanarak başka bir insana zarar vermek maksadıyla yapılan bir
harekettir. Ebeveynler ve çocuklar genellikle bu problemin düzeyi konusunda aynı
algılamaya sahip değildir.
- Sataşma, sözle veya fiziksel temasla
olabilir. Günümüzde saldırgan veya kötü e-postalar, sohbet odaları veya
mesaj kutusu yorumları hatta daha da ilerisi bir kişiye veya bazı insan
gruplarına karşı zararlı içerik ile kurulan web siteleri ile Internet yoluyla
sanal sataşmayı da içermektedir.
- Eğitimciler her zaman sınıf içinde ve dışında
sataşma ve tacizle uğraşmak zorunda kalmışlardır. Şimdi bizim için bu tür
sataşmanın Interneti de ne şekilde ilgilendirdiği konusunu anlamamız
gereklidir.
Okulda ve evde sataşma ve
tacize karşı ne yapılabilir?
|
-
Eğer öğrenciler üretken bir şekilde
öğreneceklerse, kendinden emin ve güvenli olduklarını hissettikleri bir ortama
gereksinimleri vardır.
-
Eğer bir öğrenciye sataşılıyor ve taciz
ediliyorsa, odaklanma güçlüğü olacağından, tehlikede hissedeceğinden ve kendine
güvenini kaybedeceğinden dolayı öğrenmesi kısıtlanır.
-
Öğretmenler ve ebeveynler olarak onlara sınıfta,
oyun alanında veya çevrimiçinde çalışırken mümkün olan en iyi öğrenme ortamını
güvence altına almaktan sorumluyuz.
-
Öğrenciler kendi hareketleri için sorumluluk
almaya gereksinim duyarlar, ancak sataşma ve taciz, güveni ve öz
saygıyı azaltır.
-
Kendini tehdit altında (çevrimiçinde veya değil)
hisseden öğrenciler güvendikleri bir yetişkinin yardımına gereksinim duyarlar.
Sataşmada bulunan kişinin de, gelecekte bu davranışını tekrarlamaması için,
rehberliğe gereksinimi olduğunu hatırlamalıyız.
-
Okullar; yerinde, özel ilkelere de sahip
olmalıdır. Önleyici önlemleri okulunuzun sataşmaya karşı Internet
politikaları ile birleştirmek iyi bir fikir olabilir.
Etik ve
güvenlik konuları
|
-
Sınıfta sataşma ve taciz, korku ve güvensizlik
atmosferi yaratarak ve öğrenmeyi neredeyse imkansız kılarak bütün sınıfın
moralini düşürebilir.
-
Sataşma veya tacizin bir problem olmaması için
yardımcı olacak bir önlem, müfredatınıza öfke kontrolü ve çatışma çözümünü dahil
etmektir. Bu tipteki iyi seçilmiş programlar çocukların ve gençlerin
çatışmalarda potansiyel arabulucular olarak kendi yeteneklerini keşfetmelerine
izin verir. Bu şekilde, çevrimiçi ve çevrim dışında küçük çatışmaların tehlike
veren davranışlara dönüşmesi azaltılmış
olur.
-
Okulda Internetin
öğrenciler ve personel tarafından ne zaman ve nasıl kullanıldığını denetlemek
için okulunuzun, yerinde, açık bir politikası olmalıdır- çoğunlukla buna makul
kullanım politikası (AUP) (http://en.wikipedia.org/wiki/Acceptable_Use_Policy)
denir. Internet kullanımını kayıt altına alan bu belge, müstehcen dil kullanımı
ve saldırgan/mütecaviz dil kullanımına izin verilmeyeceğini açık bir şekilde
anlatmalıdır. Interneti uygun olarak kullanmayan kişiler, doğrudan sonuçlar
hakkında açıkça bilgilendirilmelidir.
-
Kimin ne zaman ve nerede çevrimiçinde olduğu da
dahil olmak üzere Internet kullanımını belgeleyebilen bir yöntem
olmalıdır.
-
Öğrencilere çevrim içinde iken kendilerini taciz
eden veya herhangi bir şekilde sataşan biri olduğunda iletişimi kesmeleri
söylenmelidir.
-
Öğrenciler güvendikleri bir yetişkine olanı hemen
söylemelidir ve eğer mümkünse, onlara saldırgan materyali göstermelidir. Daha
sonra yetişkin okulun AUPsinde tarif edilen işlemleri takip etmelidir.
-
İşlem, bir çocuğa bir kişi tarafından sataşılması
gibi gerçek hayattaki ile aynıdır. Çocuklar bu durumda saldırganla teması
kesmelidir ve olayı güvendiği bir yetişkine anlatmalıdır. Yalnızmış gibi ve
kendi kendisine halletmesi gerekiyormuş gibi hissetmemelidir.
Özet olarak, okul Internet
kullanım politikası, çatışma çözümlenmesi, çevrimiçinde sataşma olayında
öğrencilerin ve personelin ne yapacağının eğitimi, istismar hedeflerine olumlu
destek sağlanması, ve mümkün olduğunda, istismar edenlere davranışlarını
değiştirme yardımını içermelidir. Bu tür yerinde politikalarla okullar, sataşma
ve taciz konularıyla karşılaştıklarında daha az sorun yaşarlar.
Sınıf ödevi için
düşünceler
|
-
Rol modeli: öğrenciler sahte problem çözme
sürecine katılmalıdır. Öğretmenler rolleri dağıtır ve öğrencilerin bir problemi
çözmeden sorumlu oldukları grupları oluştururlar. Bir sonraki adım, öğrencilerin
konuya başka bir açıdan bakmalarını sağlayan rolleri değiştirmektir.
-
Tartışma grupları: öğrenciler izlenimleri hakkında
konuşmaya teşvik edildikleri çalışmalarının değerlendirildiği tartışma
gruplarına katılırlar.
Çevrimiçi sataşma, e-posta
ile veya herhangi bir mesajla taciz etme konusunda yapılabileceklerle ilgili
bazı düşünceler:
-
Öğrencilere bilinmeyen kaynaklardan gelen
e-postaları açmamaları öğretilmelidir.
-
Eğer bir e-posta açılırsa ve saldırgan bulunursa,
onu hemen siliniz.
-
Eğer bir kişi saldırgan ve mütecaviz e-postalar
göndermeye devam ediyorsa e-postanın nereden gönderildiğini öğrenmek (e-posta
mesajı yoluyla) mümkündür. Rahatsızlığı hemen bildirmek için o hizmet
sağlayıcıyla (http://en.wikipedia.org/wiki/Internet_Service_Provider)
irtibat kurunuz..
-
Çevrimiçinde sataşma konusunda ne
yapılacağı ile ilgili olarak
okulunuzun sataşma üzerine politikasında ve/veya
makul kullanıcı politikasında hükümler olmalıdır.
-
Sataşmanın herhangi bir türünde olduğu
gibi, öğrenciler ne zaman çevrimiçinde taciz edilirlerse size veya başka bir
güvenilir yetişkine gelebileceklerini bilmelidir.
Ĝ
Sataşma.org:
<http://www.bullying.org/>.
Ĝ
Sataşmayı hemen durdurun!: <http://www.stopbullyingnow.com/>.
Ĝ
Risklerini bilin: Siber sataşmayla mücadele: <http://www.media-awareness.ca/english/teachers/wa_teachers/safe_passage_teachers/risks_bullying.cfm>.
Ĝ
Siber sataşma nedir?: <http://www.netalert.net.au/01569-what-is-cyber-bullying.asp?qid=10398>.
Ĝ
Insafe ağına sataşma ve zararlı içeriği
rapor edin: <http://www.saferinternet.org/ww/en/pub/insafe/safety.htm>.
KILAVUZ METİN 18
Çevrimiçi Alışveriş
E-ticaret; ürünlerin
çevrimiçi satışını sağlayan hizmetlerin, yazılımın ve yöntemlerin birleşimi
olarak tanımlanabilir. Kitaptan tatile, giysiden elektroniğe kadar çevrimiçinde
her şey satın alınabilir. Somut ürünlerin yanı sıra çevrimiçi içeriğe erişim
gibi hizmetler için de ödeme yapabilirsiniz. Forrester Researche göre <http://www.forrester.com/my/1,,1-0,FF.html>
2004 yılında 40 milyar olan
Avrupa çevrimiçi perakende
pazarının, 2009 yılında 167 milyar
ya artması
beklenmektedir.
Genç insanların bilinçli
tüketici olmaları gereklidir. Çevrimiçi alış veriş önem kazandıkça, çıkarlarını
korumanın ve çevrimiçi alışverişle ilgili risklerden kaçınmanın hayati olduğunu
anlamaları önem kazanır.
-
Öğrencileri, perakende satıcılar ve satış
koşulları hakkında bilgi sahibi olmaları için eğitin.
-
Öğrencileri, yalnız veya gruplar halinde
kafalarında belli bir amaç ile ürünler ve hizmetleri için özel ticari
web-sitelerine bakmaya davet edin. Örneğin belirli bir bütçeye göre bir tatil
planlamak gibi (Bkz. bilgi araştırmak başlıklı Kılavuz Metin 3)
-
Öğrencileriniz ile bir e-ticaret web sitesi
planlayın (örneğin okul ürünlerinin satışı için) veya hali hazırda okulunuzda
devam eden mevcut girişimler üzerine daha fazla çalışınız.
Etik düşünceler ve riskler
|
-
Kredi kartı bilgilerinizi koruyunuz. Bilgisayar
korsanları bilgisayarınıza erişerek veya bilgilerinizin bulunduğu güvensiz web
sitelerini kırarak kredi kartı bilgilerinizi elde edebilirler.
-
Aynı zamanda suçlular da insanları aldatarak
kredi kartı veya banka bilgilerinizi gönüllü olarak vermelerini sağlayabilirler.
Avlamak (http://en.wikipedia.org/wiki/phishing)
bu kategoriye girer. Bu tür saldırılar onların ayrıntıları tekrar
onaylamalarını isteyerek genellikle çevrimiçi alışveriş veya ödeme
sitelerinin kullanıcılarını hedef alır.
-
Çevrimiçi alışveriş genelde kredi kartı ile
ödemeyi kapsadığı için tüketiciler aşırı harcamadan kaçınmak için harcamalarını
dikkatli idare etmelidir.
-
Perakendeci veya satıcı hakkında bilgi edininiz.
Örneğin e-Bay, satıcılara sicillerine veya geri bildirimlerine göre bir
güvenilirlik sağlamayı mümkün kılar. Güvenilir olmayan kaynaklardan, özellikle
istenmeyen postalar ile reklamı yapılanlardan satın almayın ( Bkz. Spam başlıklı
Kılavuz Metin 6).
-
Kredi kartlarının hileli kullanımına karşı
sigortalı olduğunuzdan emin olunuz. Her türden yetkiniz dışındaki alış verişler
için, hesap özetlerinizi dikkatli bir şekilde kontrol ediniz.
-
Şartları ve koşulları okuyunuz. Metin uzun ve
teknik olabilir ancak eğer yapmadınızsa, okuduğunuzu ve anladığınızı söyleyerek
tıklamayınız.
-
Gizli maliyetler. Bunlar vergiler veya satıcının
teslimat ücretleri olabilir. Eğer yurt dışından sipariş veriyorsanız, gümrük
vergileri de bu kapsamda alınabilir.
-
Site güvenli mi? Web tarayıcısının sağ alt
köşesindeki asma kilit veya anahtar sembolü güvenli siteleri gösterecektir.
Verinin gönderilmeden önce şifrelendiğini teminat altına aldığını belgeleyen
Secure Sockets Layera (SSL) (http://en.wikipedia.org/wiki/Secure_Sockets_Layer)
bakınız.
-
Kişisel verilerinizin, kontrolünüz altında
olduğundan emin olunuz. Verinizi elde etmek veya sizinle pazarlama nedeniyle
irtibat kurmayı amaçlayan satıcının seçeneklerine ilişkin kutulara dikkat
ediniz.
Ĝ
Öğrencilerinize -Microsofttan- çevrimiçi ticareti
öğretiniz: <http://www.microsoft.com/office/previous/frontpage/columns/edcolumn04.asp>.
Ĝ
Doğrulama isteyenlere 11 dilde Avrupa Komisyonu
formu: <http://europa.eu/int/comm/consumers/redress/index_en.htm>.
Ĝ
TRUSTe -bağımsız, kar amacı gütmeyen, çevrimiçi
işlemlerde güveni tesis amacını güden küresel bir girişimdir: <http://www.truste.org/>.
Ĝ
İngiltere Adil Ticaret Ofisinin (OFT) çevrimiçi
alışverişle ilgili bilgisi: <http://oft.gov.uk/Consumer/Your+Rights+When+Shopping+From+Home/Online+shopping/default.htm>.
Ĝ
E-ticaretle ilgili Avrupa Komisyonu sayfası: <http://europa.eu/int/comm/internalmarket/en/ecommerce/>.
Ĝ
Amazon <http://www.amazon.com>
ve e-Bay <http://ebay.com>
çevrimiçi alışverişte en iyi tanınan isimlerden ikisidir.
Ĝ
Paypal dolandırıcılık önleme tavsiyeleri: <http://paypal.com/eBay/cgi-bin/webscr?cmd=p/gen/fraud-tips-buyers-outside>.
Ĝ
e-Bay çevrimiçinde en tanınmış marka konulu
BBC makalesi: <http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/4468745.stm>.
Ĝ
Kelkoo, farklı perakendecilerden fiyatları
karşılaştırmak için bir web sitesidir: <http://fr.kelkoo.com>.
KILAVUZ METİN 19
Katılımcı Bir e-Vatandaş Olmak
E-vatandaş olarak haklarımızı
korumak
|
Internetin yaygın kullanımı
ve yeni teknolojiler, büyüme ve istihdam için güçlü bir motor olmuştur ve bir
çok vatandaşın hayat kalitesini arttırmıştır.
Bütün vatandaşların sayısal
ekonomiye bilgili katılımı daha geniş okur yazarlığın gelişimine bağlıdır. Bu
konu, bağımsız görüşler oluşturmak ve toplum konularıyla faal olarak ilgilenmek
için
maruz kaldığımız
değişik bilgilerin (görsel-işitsel içerik) eleştirel analizini içerir.
Vatandaşların toplumda faal
olmaları için ne tür yeni beceriler gereklidir ?
|
-
Bilgi ve iletişim teknolojileri günlük
hayatımızın her yönüne hızla girmekte ve toplumda faal üyeler olmak için gerekli
niteliklerin tipini değiştirmektedir.
-
Kablosuz ağların (http://en.wikipedia.org/wiki/Wireless_network)
ve üçüncü nesil 3G (http://en.wikipedia.org/wiki/3G)
cep telefonu teknolojisinin gelişmesi ile Internet gelişmeye devam ettikçe, hem
medya hem de Internet okur yazarlığını aşacak biçimde bilgiyi etkin biçimde
almak ve iletmek, bugünün teknolojisini kullanma yeteneğine verilen önemi
artıracaktır.
E-vatandaş olmamıza yardım
için Internet hangi avantajları sağlamaktadır ?
|
-
Internet daha fazla bilgiyi daha hızlı yayımlamayı
mümkün kılmanın yanı sıra vatandaşların herhangi bir ilgi alanındaki son
gelişmelerden haberdar olmaları için bu bilgiyi sürekli olarak günceller.
-
Geçmişte basının bizi bilgilendirmek için
yayımlamayı seçtiği açıklamalara güvenmek zorundaydık; günümüzde çoğunlukla
kaynağa giderek birinci elden bilgi elde edebiliriz.
-
Vatandaşların daha bilgili olmaları, kendi
ülkelerinde ve pan-Avrupa düzeyinde demokratik hayata daha iyi katılımlarını
mümkün kılmaktadır.
-
Kamu ve özel sektör kurumları tarafından toplanan
coğrafi, trafik, kültürel ve turistik bilgiler vatandaşların hayatlarını büyük
ölçüde zenginleştirmektedir. Bazı ülkelerde vatandaşlar, adreslerini resmi
olarak değiştirmek, pasaport yenilemeye başvurmak veya eskiden oldukça zaman
alan faaliyetler için Interneti kullanmaktadır. Ancak, unutmayınız ki, özel
bilgiyi çevrimiçinde verirken belli bazı önlemler alınmalıdır. (Bkz. özel
hayatın gizliliği ve güvenlik başlıklı Kılavuz Metin 15 ve 16)
-
Internet ayrıca vatandaşların kamu veya gündelik
hayatla ilgili konularda çevrimiçinde görüşme ve tartışmalara katılmalarını ve
hatta e-oylama ile seçimlerde (http://en.wikipedia.org/wiki/E-voting)
yer almalarını mümkün kılar.
E-vatandaşlık üzerine etik
konular
|
Devamlı olarak güncellenen,
nitelikli bilgiye erişmek, temel insan haklarının uygulanmasında vatandaşları
daha iyi bir konuma getirir. Öte yandan, özellikle aşağıdaki, teknolojinin bu
haklar üzerinde olumsuz etkileri konusunda ihtiyatlı olmalıyız:
-
Bilgiye eşit erişim: sayısal bölünme, bilgi sahibi
olanlarla olmayanlar arasında iki katmanlı bir toplum yaratmaktadır. Eğer bu
durum devam ederse, daha şanssız olanlar aşamalı olarak ifade özerkliklerini
kaybedeceklerinden, demokrasi tehlikeye düşecektir. Bilgiye doğrudan erişim
olmadan, kendi düşüncemizi oluşturmamız olanaklı değildir ve dolayısıyla yeni
teknolojilerin kullanımında daha becerili olanlar tarafından kolaylıkla
yönlendirilebiliriz. Ek olarak, kamuya ilişkin bilgiler, demokratik ve sivil
hayat için çok önemlidir ve özellikle ekonomik faaliyet için temel bir
kaynaktır. Eğer herkes için eşit fırsatları güvence altına alacaksak, o zaman
herkes için bilgiye eşit erişimi güvence altına alma ihtiyacımız ortaya
çıkmaktadır.
-
İfade özgürlüğü: günümüzde, hayatımızda bilgi ve
iletişim teknolojileri o kadar önemli bir rol oynamaktadır ki, yakın zamanda
sadece onların kullanımında becerili olanlar seslerini duyurabileceklerdir.
-
Özel hayatın gizliliği hakkı: Bilginin iletim ve
değişimi araçlarındaki büyük artış, kendimiz hakkındaki verileri ve böylece özel
hayatın gizliliği hakkımızı korumamızın gerekliliğini gösterir (aşağıdaki Uygun
kullanıma bakınız).
Sınıf ödevi için
düşünceler
|
-
Medeni haklar: Avrupa Konseyinin çevrimiçi insan
hakları faaliyet programı <http://www.hrea.org/erc/Library/First_Steps/index_eng.html>,
medeni haklar çalışma programınız için iyi bir kaynak teşkil eder. Ayrıca
sınıfınızın kendi insan hakları sözleşmesini hazırlamasını isteyebilirsiniz.
Öğrencilere Interneti çalışmak ve oynamak için nasıl daha iyi bir yer
yapabilecekleri örneğinde olduğu gibi, insan hakları hakkındaki yeni bilgilerini
sanal ortamlara uygulamalarını sağlayın.
-
Tarih: Fransız Devrimi: Bastille Hapishanesinin
ele geçirilmesine dair kahramanlık dolu ihtilal resimleri ile modern hikayeleri
karşılaştırarak, öğrencilerinizin olguları varsayımlardan ayırt etmelerine
yardımcı olunuz. Öğrenciler, Bastille Hapishanesinin ele geçirilmesindeki
yorumların farkını nasıl ve nedenleriyle açıklayabilmelidir. Bu durum, gerçeğin
nasıl değişik amaçlarla tanımlandığı ve delillerin güvenilirliği gibi medya
eğitimi kavramları ile ilişkilendirilebilir.
-
Coğrafya : dünyaya pasaport : Öğrencileri,
dünyadaki yerlerin Internette nasıl gösterildiğine dair konular ve web
sitelerinin belli bir yerle ilgili olarak vurgu ve tutumda gösterdikleri
farklılar üzerinde tartışmaya davet ediniz.
-
İçerik analizi : Bir konu seçiniz, değişik
kaynaklardan haber sitelerine bakınız ve sınıfta onları analiz ediniz. Değişik
kuruluşlar değişik yaklaşımlar kullanmakta mıdır? Bunun neden böyle olduğunu
düşününüz ?
-
Her vatandaş, toplanan ve arşivlenen kişisel
bilgilerin kopyasını alma hakkına sahiptir. Bu hak üzerinde ısrar ediniz ve
gerekli olduğunu düşünmedikçe özel bilgi vermeyiniz.
-
Daima kendiniz hakkında verdiğiniz bilginin nasıl
kullanılacağını görmek için soru anketlerinin yazılı basımlarını okuyunuz, ve
özel hayatın gizliliği ile ilgili daha fazla tavsiye için Kılavuz Metin 15e
bakmayı unutmayınız.
-
Demokratik sürece katılım artacaksa, okur yazarlık
becerilerinin iletişimi ve bunların okul, yüksek eğitim ve şehir hayatına
aktarılması gereklidir.
-
Öğrencilerin; bugünün bilgi toplumunda yaşamaları,
çalışmaları ve oynamaları için gerekli yetenekleri geliştirmelerini güvence
altına alma çabasıyla, çok sayıda okul Internet yeterlilik programları üzerinde
çalışmaktadır. Bunlar aşağıdaki konuları içermektedir:
-
Internette yer
alan bilgi labirentinde dolaşma yetenekleri;
-
Bilgi ve yanlış
bilgiyi ayırt etme kapasitesini geliştirmek;
-
Bilginin
uygunluk ve doğruluk açısından analizi;
-
Proje-temelli
öğrenme için bilginin kullanımı;
-
Tarayıcı ve
Internetin sunabileceği çoklu fırsatların anlaşılması ve kullanımı.
Ĝ
Uluslararası Af Örgütü <http://www.amnesty.org/>
ve İnsan Hakları İzleme Merkezi <http://www.hrw.org/>
insan hakları konusunda çalışmalar yürüten sivil toplum kuruluşlarıdır.
Uluslararası Af Örgütü, özellikle Merkez ve Doğu Avrupa ülkelerinde,
öğretmenlerin; öğrencilerin insan haklarını öğrenmelerine yardımcı olmaları için
oluşturulmuş çeşitli dillerde bir el kitabı vardır.
<http://web.amnesty.org/web/web.nsf/pages/hre_first>.
Ĝ
Avrupa Komisyonu'nun görsel işitsel hizmetlerde
küçüklerin ve insan onurunun korunması ile ilgili bilgileri vardır: <http://europa.eu.int/comm/avpolicy/regul/new_srv/pmhd_en.htm>.
Ĝ
First Monday adlı, Internette belli bir yaş
grubunun takip ettiği bir dergide yer alan Bana bir bilgisayar
fırlattılar
ancak asıl gereksinimim olan bir hayat koruyucusuydu başlıklı
makale, sayısal bölünmenin dört özelliğini tanımlamakta, okur yazarlık, erişim,
içerik ve eğitim - bunların her birinin geliştirilmesinde kütüphanelerin ve
müzelerin rolünü tartışmaktadır: <http://www.firstmonday.dk/issues/issue6_4/wilhelm/index.html>.
Ĝ
Demokrasiyi küreselleştirmek: <http://www.prospect.org/print/V11/20/barber-b.hkml>.
Ĝ
Makale: Yanıt veren sınıf : sınıf hayatının
günlük işleyişine demokratik idealleri getirmek için pratik bir yaklaşım: <http://www.newhorizons.org/strategies/democratic/gimbert.html>.
KILAVUZ METİN 20
Mobil Teknoloji
İlk defa 1983 yılında ortaya
çıktığı zaman çok az sayıda insan cep telefonu almıştı. 1995 yılında Avrupa
Birliğinde her 100 kişiden 5inde cep telefonu aboneliği vardı. Eurostata göre
(2005) 2003 yılında genişlemiş 25 ülkelik ABde her 100 kişiden 80i cep
telefonuna sahiptir. Cep telefonu kullanımı, en hızlı da Afrikada yayılmakta
olan, dünya çapında bir uygulamadır.
Cep telefonlarının standart
özellikleri ses çağrıları ve (SMS) kısa mesaj hizmetidir. (http://en.wikipedia.org/wiki/Short_message_service).
Akıllı telefon olarak adlandırılabilecek bu sistem, e-posta, resimli mesaj ve
video gibi yeni olanaklara sahiptir.
Günümüzde bir çok cep
telefonunun Internet tarayıcısı ve e-posta kapasitesine sahip olması ve giderek
daha fazla bilgisayarın kablosuz kullanıma uygun olması, mobil teknoloji ve
kişisel bilgisayarların dünyası arasındaki farkın giderek azalmasına neden
olmaktadır.
-
M-öğrenme; cep telefonları, el bilgisayarları ve
kişisel sayısal yardımcılar (PDA-Personal Digital Assistant) gibi mobil
teknolojiler yardımı yoluyla öğrenmeyi ifade eder.
-
SRI Uluslararası Araştırma Kuruluşu, 2003 yılında
mobil teknoloji kullanan öğretmenlerin %90ının, bunun öğrencilerin öğrenmesine
olumlu yönde katkı sağladığını tespit ettiklerini ortaya koymuştur: <http://www.intel.com/education/handhelds/SRI.pdf>.
-
M-öğrenme, öğrencilere verilen öğretimin
kişiselleştirilmesi olanağını sunmaktadır. Örneğin, ABDde bir okul kağıtsız
bir sınıf kurmuştur- ders vermek için teknolojiyi kullanmak ve ikinci dili
İngilizce olanlar için ek yardım sağlamaktadır: <http://www.paperlessclassroom.org/>.
-
M-öğrenmenin geleceği sadece teknolojinin
gelişimine bağlı değildir, aynı zamanda el bilgisayarları gibi eğitim
araçlarının gelişimine de bağlıdır.
-
Kore mobil öğrenmenin öncülerinden biri olarak
tanınır. 2004den beri öğrenciler dersleri taşınabilir el bilgisayarlarına
yükleyebilmektedir.
-
Cep telefonları için oyunlar, teknoloji
ilerledikçe artan bir biçimde popüler olmaya başlamıştır ve eğitim oyunlarının
ve diğer tür gayri resmi öğrenmenin ortama daha uygun olacağı düşünülmektedir.
-
El bilgisayarlarının taşınabilirliği hareket
halindeki öğretmenler için ve grup çalışması veya arazi çalışması yapan
öğrenciler için yararlıdır.
-
El bilgisayarları kullanımının, öğrencileri
çalışmalarında sorumluluk almaya teşvik ettiği ve notları ve ödevlerini daha az
kaybettikleri görülmüştür.
-
Cep telefonları gençler arasında çok yaygın
olduğundan, öğretmenler kısa mesaj ve benzeri şeyleri sınıf faaliyetlerinde
birlikte kullanarak, öğrencilerin ilgisini çekebilirler.
-
Çocukların çok erken yaşta cep telefonuna sahip
olmalarına ilişkin endişeler vardır. Zaman içersinde, az da olsa radyasyona
maruz kalmanın tehlikeleri konusunda araştırmalar henüz neticelenmemiştir.
-
Bilgisayar kullanımı halihazırda evde bir düzen
altına alınmaktadır. Cep telefonu kullanımı ise, birçok ebeveyn tarafından
kişisel olarak nitelendirilmektedir. Yeni kuşak özgürlükle cesaretlendirilen
çocuklar, giveaway olarak adlandırılan ödüllü medya kampanyaları veya
zil sesleri gibi aksesuarlara para harcayarak mali sıkıntı içine
girebilirler.
-
Cep telefonları izleme araçları olarak
kullanılabilir. Güvenlik özgürlüğe karşı konusu çelişkili bir konudur.
-
Bluetooth teknolojisi (bir çeşit cihazlar arası
veri aktarımı teknolojisi) (http://en.wikipedia.org/wiki/bluetooth)
bilgisayar korsanlığı ve istenmeyen mesaj gönderme gibi güvenlik konularını
ortaya çıkarır.
-
Mobloglar (http://en.wikipedia.org/wiki/Moblog)
mobil telefon bloglarıdır (web günlükleri). Gençler bilgi ve resim göndermekte
ve potansiyel olarak güvenliklerini tehlikeye düşürmektedirler.
-
Cep telefonundan sataşma, artan bir endişe
konusudur. Mutlu şamarcılar olarak adlandırılan gençler (http://en.wikipedia.org/wiki/Happy_slapping)
cep telefonları yoluyla saldırıları kayda geçirmekte ve mağduru aşağılamak için
Webdeki resimleri postalamaktadır. Bu olay daha çok İngilterede görülmektedir.
(Bkz. sataşma ve taciz başlıklı Kılavuz Metim 17)
-
Dikkat dağıtıcı oldukları için cep telefonları
araba kullanırken tehlike oluşturabilir.
-
Virüsler (http://en.wikipedia.org/wiki/Computer_virus)
ve kurtlar (http://en.wikipedia.org/wiki/Computer_worm)
2004den beri cep telefonlarına bulaşmaktadır. Örneğin Cabir worm isimli
kurtçuk.
Mobil teknoloji nasıl
kullanılır? |
-
Cep telefonları yaygın, göreceli olarak ucuz ve
sahip olması kolay aletlerdir.
-
Bir cep telefonu cihazı satın aldığınız zaman,
a-la-carte (seçmeli) olarak adlandırılan kartlı ödemeyi seçebilirsiniz veya
belli bir operatöre abone olarak, hizmetleri için faturalı aylık ödeme
yapabilirsiniz.
-
Gençleri cep telefonu kullanımlarını sınırlamaya
teşvik ediniz. Ancak kullanımı yasaklamayınız. Cep telefonu kullanımı gençler
arasında yaygın bir olgudur ve bir çok çevrede yaşıtlar arasında iletişim olması
nedeniyle önemlidir.
-
Güvenlik risklerinden kaçınmak için
kullanmadığınız zamanlarda Bluetoothu açık bırakmayınız.
-
E-postada olduğu gibi sadece güvenilir
kaynaklardan veri kabul ediniz.
-
Cep telefonu kullanımınızda düşünceli olunuz.
Çevrenizdeki insanlar sizin konuşmalarınızı dinlemekten hoşnut olmayabilir.
Ĝ
e-Öğrenme Merkezinin m-Öğrenme sayfası: <http://www.e-learningcentre.co.uk/eclipse/Resources/mlearning.htm>.
Ĝ
Cep telefonlarını incelemek için bağımsız İngiliz
sitesi: <http://www.mobile-phones-uk.org.uk/>.
Ĝ
Mobil Teknoloji ve Öğrenmede Literatür Taraması:
olayları ve mobil öğrenmenin geleceğine bakışı da içeren detaylı bir Birmingham
Üniversitesi raporu: <http://www.nestafuturelab.org/research/reviews/reviews_11and
12/11_01.htm>.
Ĝ
M-öğrenme, sosyal dışlanma riskinde olan gençler
arasında mobil öğrenmeyi araştıran bir araştırma ve gelişme programıdır: <http://www.m.learning.org/>.
Ĝ
Kablosuz dünya forumu : <http://www.w2forum.com/>.
Ĝ
Childnet International tarafından elektronik
ortamda yayımlanan çocuklar ve cep telefonları, bir eylem gündemi: <http://www.childnet-intorg/downloads/CMPAAA_A4pdf>
başlıklı bir kitap.
Ĝ
Bağımsız Mobil Sınıflandırma Kuruluşu (IMCB):
<http://www.imcb.org.uk/>.
Ĝ
Mobil Veri Derneği (MDA): <http://www.mda-mobiledata.org/mda/>.
Ĝ
Cep telefonunuzu Bluetooth ve hastalıklı
programlardan korumaya ilişkin Nokia sayfası: <http://europe.nokia.com/nokia/0,,76016.00.html>.
Ĝ
Bluetoothun güvenlik sayfası: <http://www.bluetooth.com/help/security.asp>.
Ĝ
Cep telefonu operatörü Vodafoneun ebeveynlere
rehberi: <http://www.vodafone.co.uk/download/CSR%20Parent%20guide.pdf>.
KILAVUZ METİN 21
Bloglar
-
Blog kelimesi (http://en.wikipedia.org/wiki/Blog)
weblogun kısaltılmışıdır ve gruplar ve bireyler
tarafından elektronik ortamda yaratılan ve yayınlanan dergi için kullanılır.
-
Weblog kelimesi Oxford sözlüğüne 2003 tarihinde
eklenmiştir. Bloglar,
Internette
yeni bir olgudur.
-
Blog hazırlayıcılar
çevrimiçinde dergi ve bilgi gönderdikleri için bu
eğilim çok sayıda haber grubu trafiğini ele geçirmiştir. (Bkz. haber grupları
başlıklı Kılavuz Metin 8)
-
Bazı politikacılar ve ünlülerin bloglarda yer
almaya
maruz kalmasına rağmen, bloglar daha çok sıradan insanların
görüşlerini yayınlamaları ve günlük hayatları hakkında konuşmaları ile ilgili
olmaya devam etmektedir.
-
Yakın zamanda, blogların yaygın olarak
kullanılmasındaki artış nedeniyle, bir çok web sitesi, malzeme hazırlamaya ve
yayınlamaya yardım eden yazılım oluşturmuşlardır. Bir bloga yapılan her bilgi
girişi üzerine yorum yapılabilir, tartışma için fırsatlar sağlar ve yeni
fikirlerin oluşmasına yardımcı olur. Moblog olarak bilinen mobil bloglar (http://en.wikipedia.org/wiki/Moblogging)
cep telefonlarında Internet yayıncılığı özelliğinin gelişmesine bağlı olarak
yakın zamanda ortaya çıkmıştır (Bkz. mobil teknoloji başlıklı Kılavuz Metin 20).
-
Vloglama (http://en.wikipedia.org/wiki/Vlog)
kullanıcıların yorumlarının yanı sıra video görüntü gönderdikleri yeni bir
eğilimdir.
-
RSS (zengin site özeti) (http://en.wikipedia.org/wiki/RSS_%28file_format%29) günümüzde blogları yayımlamak için kullanılmaya başlanmıştır. İçeriklerinin
diğer web sitelerinde yayınlanmasını isteyenler XML (http://en.wikipedia.org/wiki/XML)
(genişletilebilir çizim dil) sürümü kullanarak, uygun hale getiriler.
XML, HTMLye yakın bir şifre türüdür ve besleme olarak da
bilinmektedir. Temel olarak okuyucuların içeriğe abone olmalarına ve onu
tekrar almak için blogu ziyaret etmelerinin gerekmemesi için blog güncellemelerinin
kendilerine iletilmesine imkan verir. Bu karışık görünebilir ancak gerçekte
çoğu bloglama yazılımında standart bir seçenektir.
Bloglamanın eğitimsel
kullanımları
|
-
Bloglar, çocuklara öğrenmelerini kontrol altına
alma ve kendi düşüncelerini ve duygularını yayımladıkları bir resmi forum
kurulması şansını verir.
-
Bloglar, tartışma ve işbirliği için yenilikçi bir
öğretim aracı olarak kullanılabilirler. Örneğin, çağdaş bir edebiyat sınıfı
Arıların gizli hayatı (http://weblogs.hcrhs.k12.nj.us/bees/)
romanını çalışmak için bloglamayı kullanmıştır. Yazar derse bir giriş
yazmıştır ve öğrenciler ve ebeveynleri her günün okuma ödevi ile ilgili
izlenimleri hakkında yazmaya davet edilmiştir. Yazar daha sonra bunlar üzerine
yorum yapmıştır. Bkz: <http://weblogs.hcrhs.k12.nj.us/bees/>.
-
Uzmanlar bloglama ile
ilgili üç aşamalı bir süreci not etmişlerdir. Bu <http://www.thejournal.com/magazine/vault/A4677C.cfm>
adresinde tanımlanmıştır. Blog yaratıcıları, sürekli olarak materyali
araştırmalı, filtrelemeli ve postalamalıdır. Yorumlamak için materyalin
araştırılması ile öğrenci değişik teoriler ve düşünceler ile gittikçe yakınlaşır
ve içeriğin eleştirel analizi için gerekli olan yetenekleri geliştirir.
-
Teknoloji, eğitimde harekete geçirici bir faktör
olarak kullanılabilir. Öğrenciler, yeni olmaları ve kendini ifade olanağı
sunmaları nedeniyle bloglarla ilgilenmektedir. Blog, geniş yelpazede konuyu
öğretmek için bir araç olarak kullanılabilir.
-
Bloglar, sınıfta her öğrenciye, çocukların değişik
bakış açılarını sergileyen tartışmalara katılma şansını verir.
Etik düşünceler ve riskler
|
-
Öğrencilere, kamuya açık Internet alanlarında,
kişisel bilgileri vermemeleri hatırlatılmalıdır. Doğası gereği, genellikle
kişisel olan bloglarda bu durum belirgin bir sorundur.
-
Eğer teknik yetenekleriniz varsa sıfırdan bir blog
yaratabilirsiniz. Çoğu insan, blog olarak bir içeriği hazırlama ve yayımlama
araçlarını sunan siteleri kullanmaktadır. Okul blogları <http://www.schoolblogs.com/> ve blog yaratıcılar (aşağıya bakınız) ücretsiz hizmetleri sağlayan bilinen
yerlerdir. Bunlar; bir kullanıcı adı alma, blogunuza isim verme ve bir şekil
yazı ayırımı yapan program seçmenize yardımcı olacak, basit, adım-adım
talimatları sunarlar.
-
Blogunuz hazırlandığında ve işlediğinde, merkezi
bir web sayfasından girişleri birleştirir ve şekillendirirsiniz. Popüler yazılım
için arayüz WYSIWYG (http://en.wikipedia.org/wiki/WYSIWYG)
formatıdır ve en üst derecede kullanıcı dostudur.
-
Blogunuzun ziyaretçileri, her giriş sonunda
yorumlar bağlantısına tıklayarak, içerik üzerine yorum yapabilirler.
-
Yorumunuzu metinler
ve resimler ile zenginleştirdiğinizden emin olunuz!
İçeriğinizi yerleştirdiğiniz ortamda, metin kutusunun altındaki araç çubuğuna bu
özellikleri içeren tuşlar eklenebilir.
-
Bir blog, düşüncelerinizi yayınlamak için
büyük bir fırsat olabilir ancak bir gizli isim kullanarak ve bazı kişisel
detayları vermeyerek özel hayatınızın gizliliğini korumak isteyebilirsiniz.
-
Çocuklar ve gençler bir blogda kişisel bilgiyi
açıklama konusunda özellikle dikkatli olmalıdır.
-
Telif haklarına saygılı olun ve izinleri olmadan
diğer insanların blog tasarımlarını kullanmayın.
-
Blogunuza daha aşina olabilmek için sınıfa
sunmadan önce çalıştırın. Düşünceler ve esinlenme için diğer blogları ziyaret
etmek yardımcı olabilir. Okul blogları (http:www.schoolblogs.com/) web
sitesinin 4.000den fazla üyesi vardır ve kullanıcılara kendi okul bloglarını
hazırlamaları olanağı sunar.
-
Bloglama kavramını öğrencilerinize açıklamak için
zaman ayırın. Onlara neden yapıldığını anlatın ve iyi ve kötü bloglardan
örnekleri verin. Sonra öğrencilere, iletilerin uzunluğu ve sıklığı, konu
başlıkları, metinler/fotoğrafların sayısı ve benzeri konularda bir dizi katı
kurallar koyun. Öğrencilere bir blog işletmeleri görevini veriniz ve onların
tecrübelerini ve diğer bloglar hakkında yorumlarını tartışınız.
Daha fazla bilgi için ve
bağlantılar |
Ĝ
Blog hazırlayıcı, bloglama ve şimdilerde
mobloglama için araçlar sunan bir sitedir: <http://www.blogger.com/start>.
Ĝ
Blog hazırlayıcılar için 14 adet telif hakkı
tavsiyesi: <http://weblogs.about.com/od/issuesanddiscussions/a/copyrighttips.htm>.
Ĝ
Elektronik Sınırlar Vakfı
(EFF) blog hazırlayıcılar için yasal rehberdir:
<http://www.eff/org/bloggers/lg/>.
Ĝ
Çevrimiçi sınıf tartışmaları için Dartmouth kolejinin tavsiyeleri: <http://www.dartmouth.edu/̃~webteach/articles/discussion.html>.
Ĝ
Akademisyenler bloglar üzerine dersler veriyor
konulu, 23 Ocak 2005 tarihli BBC makalesi:: <http://www.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/education/4194669.stm>.
Ĝ
Weblogg-ed - bu site eğitimde güncel bloglama
eğilimlerini takip etmektedir: <http://www.weblogg-ed.com/>.
Ĝ
Blogospherede İçerik Dağıtımı konulu, Şubat
2004 tarihli Journal makalesi: <http://www.thejournal.com/magazine/vault/A4677.cfm>.
Ĝ
Bloglama ve zengin site özeti (RSS) Eğitimciler
için Güçlü Yeni Web Araçları Bu Nedir? ve Nasıl Kullanılır? <http://www.infotoday.com/MMSchools/jan04/richardson.shtml>.
Ĝ
Eğitimsel webloglar: <http://www.educational.blogs.com/>.
Ĝ
Eğitimli Blogger: Sınıfta okuryazarlığı arttırmak
için weblogları kullanmak: <http://www.firstmonday.org/issues/issue9_6/huffaker/>.
Ĝ
K-12 Öğrenci El Yazımını Destek Araçları: <http://www.cesa12.k12.wi.us/teach/write/blogs.html>.
Ĝ
Blog Düşünce Dosyası: öğretmenlerin blogları
kullanma yollarını listeleyiniz: <http://www.weblogg-ed.com/stories/storyReaders$100>.
Ĝ
Eğitimciler için bloglama kaynakları: <http://www3.essdack.org/socialstudies/blogs.htm>.
|