Η παράγραφος 1 αποτελείται από δύο μέρη:
- Ένα απεριόριστο δικαίωμα ελευθερίας σκέψης, συνείδησης και θρησκείας, το οποίο περιλαμβάνει την ελευθερία αλλαγής θρησκείας ή πίστης
- Ένα περιορισμένο δικαίωμα δήλωσης θρησκείας ή πίστης, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή κατ΄ιδίαν, σε καιρό πολέμου, διδασκαλία, πρακτική και παρακολούθηση.
Μόνον το δεύτερο δικαίωμα υπόκειται στις διατάξεις της παραγράφου 2.
Το Δικαστήριο απέφυγε να ορίσει τις έννοιες «θρησκεία και πίστη» και αποδέχτηκε πολλές ως εγκεκριμένες πίστεις – και όχι μόνον τις καθιερωμένες παγκοσμίως πίστεις όπως ο Χριστιανισμός, ο Ιουδαϊσμός και ο Μωαμεθανισμός αλλά και νεότερες όπως οι Μάρτυρες του Ιεχωβά και η Σαϊντελογία. Από τις πίστεις δέχτηκε τον ειρηνισμό, τη χορτοφαγία και την αντίθεση στην έκτρωση αλλά όχι την υποστήριξη μιας υποβοηθούμενης αυτοκτονίας.
Γενικά, προστατεύονται οι άμεσες εκδηλώσεις θρησκείας και πίστης όπως για παράδειγμα το να φοράει κάποιος έναν σταυρό, ένα τουρμπάνι ή ένα ισλαμικό πέπλο ή να ακολουθεί μια διατροφή “kosher” και όχι οι έμμεσες εκδηλώσεις όπως αυτές που σχετίζονται με τη διανομή φιλειρηνικών φυλλαδίων σε στρατιώτες, εφόσον αυτό είναι αντίθετο προς τη διακήρυξη των φιλειρηνικών αρχών.
Η παράγραφος 2 στην απλή της μορφή εξηγείται παραπάνω στο παρόν (στα Άρθρα 8-11 – δείτε παραγράφους 73-75 παραπάνω στο παρόν).
Οποιοσδήποτε περιορισμός δικαιώματος πρέπει να προβλέπεται από το Νόμο. Επομένως, σε περιπτώσεις όπου αξιωματούχοι διέκοψαν μια συνάντηση μαρτύρων του Ιεχωβά σε νόμιμα μισθωμένες εγκαταστάσεις χωρίς νόμιμη εξουσιοδότηση, υπήρξε παραβίαση (Kuznetsov and others v. Russia).
Οι νόμιμοι σκοποί που καταγράφονται είναι η δημόσια ασφάλεια, η προστασία της δημόσιας τάξης, της υγείας ή των ηθών και η προστασία δικαιωμάτων και ελευθεριών άλλων.
Περιορισμοί που έχουν υποστηριχθεί περιλαμβάνουν:
- Απαγόρευση σε μια νοσοκόμα να φορά σταυρό, γεγονός που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την υγεία των ασθενών
- Περιορισμοί όσον αφορά θρησκευτικά φορέματα, ειδικά το να φορά ένα πρόσωπο ισλαμικό πέπλο σε σχολεία ή πανεπιστήμια, όπου το δικαστήριο έχει χορηγήσει στις κυβερνήσεις τη διακριτική ευχέρεια να αποφασίζουν σχετικά με βάση τα δικαιώματα και τις ελευθερίες άλλων
- Απαγόρευση σε έναν φυλακισμένο να πραγματοποιεί θρησκευτικές τελετές που ενοχλούσαν άλλους.
Περιορισμοί που δεν έχουν υποστηριχθεί περιλαμβάνουν:
- Καταδίκη ενός προσώπου για «προσηλυτισμό», εφόσον προσπαθούσε να πείσει άλλους για τα θετικά στοιχεία των πεποιθήσεων του
- Απαγόρευση σε έναν υπάλληλο αεροπορικής εταιρείας, αρμόδιο για τον έλεγχο εισιτηρίων και αποσκευών (check-in), να φορά σταυρό λόγω της πολιτικής της εταιρείας
- Άρνηση αποδοχής του αιτήματος ενός φυλακισμένου να λαμβάνει γεύματα χωρίς κρέας
Ζητήματα πίστης και εκδήλωσής αυτής είναι συχνά αντιφατικά και ευαίσθητα, ειδικά σε μια όλο και πιο πλουραλιστική κοινωνία. Οι αξιωματούχοι πρέπει να είναι βέβαιοι ότι έχουν σαφή νομική εξουσία προτού εφαρμόσουν περιορισμούς, καθώς και ένα νόμιμο σκοπό που εφαρμόζεται αναλογικά.
