Արդյունավետություն վարման կարգի միջոցով
Հանրային բանավեճի այս փաստաթղթում և Օվիեդոյի կոնվենցիայի 28-րդ հոդվածում «հանրային բանավեճի» համապարփակ գաղափարն օգտագործված է հանրային տիրույթում (այսինքն` ոչ մասնագիտական կոնտեքստում) խորհրդակցական այն շփումները նկարագրելու համար, որոնց միջոցով անհատները և խմբերը կարող են նույնականացնել, բացահայտել և պարզել իրենց տարբեր շահերն այն խնդիրների դեպքում, որոնք ազդում են (կարող են ազդել) նրանց բոլորի վրա: առանցքային սկզբունք է մասնակիցների պետական իշխանությունները, փորձագետնեըր և քաղաքացիները` բոլորն էլ կարող են համարվել հանրային մասնակցային միջոցառման կամ բանավեճի մասնակիցներ: շահերի և ազատությունների հանդեպ հարգանքը` սկզբունք, որն ընկած է նաև մարդու իրավունքների հիմքում: Հանրային բանավեճի միջոցառումների արդյունավետությունը հնարավոր չէ ապահովել զուտ դիզայնի միջոցով, քանի որ պահանջվում է անցկացնել դրանք արդար վարույթի սկզբունքների համաձայն:
Վարույթի միջոցները կարող են օգնել հակակշռել մասնակիցների, այդ թվում` հանրային բանավեճին մասնակցողների և դրանք նախաձեռնողների անձ, ով ստանձնում է հանրային բանավեճի միջոցռման նախաձեռնություն (տես` «հրավիրված/չհրավիրված բանավեճ»):Նախաձեռնողը, սովորաբար, տրամադրում կամ համակարգում է միջոցառման ռեսուրսները և կարող է հանձնարարել մասնագետներին իրենց անունից վարել կամ իրականացնել միջոցառումը: կամ հովանավորողների միջև տարբերությունները կամ անհավասարությունները:
Հանրային բանավեճի միջոցառման ընթացքում պահպանման ենթակա վարման սկզբունքների բացահայտումը կամ սահմանումն օգնում է բարձրացնել թափանցիկությունը և խթանել հաշվետվողականությունը:
Արդարացիություն
Մասնակիցների հանդեպ հարգանքը կարող է պահանջել հատուկ ուշադրություն դարձնել կամ հատուկ քայլեր ձեռնարկել որոշակի խմբերի մասնակցությունը խարախուսելու կամ հնարավոր դարձելու, ինչպես նաև բոլոր, այդ թվում` հակառակ կամ արտասովոր տեսակետեր արտահայտող ձայները հավասարապես լսելի դարձնելու համար: Կարևոր է, որ հանրային բանավեճի կենտրոնում լինի քննարկելիք խնդիրը, ոչ թե այն քննարկող անձը:
Մասնավորապես, անհրաժեշտ է ապահովել հարգանք էթնիկ, մշակութային, կրոնական և սոցիալ-ժողովրդագրական տարբերությունների հանդեպ, ինչպես նաև երաշխավորել բոլոր մասնակիցների կարծիքները հաշվի առնելու հավասար հնարավորություններ: Հարգանք և արդար վերաբերմունք ցուցաբերելը խրախուսում է վստահությունը նախաձեռնության հանդեպ:
Նախագահելը կամ անկախ, անաչառ և հմուտ կերպով վարելը կարող է ապահովել բոլոր մասնակիցներին իրենց ձայները լսելի լինելու հավասար հնարավորություն` նրանց սոցիալական, քաղաքական, կրթական կամ տնտեսական տարբերություններից անկախ:
Անձնական կյանքի գաղտնիություն
Տվյալներին և փաստական ապացույցներին զուգահեռ կարևոր պատկերացումներ կարող են հաղորդել անհատների անձնական, վերապրած փորձառությունները: Անհատները կարող են գտնել, որ իրենց անձնական փորձառությունները կարևոր են հանրային բանավեճի համար և ցանկանան կիսվել դրանցով ուրիշների հետ: Կարևոր է, որ բանավեճն ապահովի դա անելու «անվտանգ տարածք»: Կարող է անհրաժեշտ լինի պաշտպանել մասնակիցների անձնական կյանքի գաղտնիությունը, օրինակ` մեդիայի ոտնձգություններից, ապահովելով նրանց անանունությունը: Ամեն դեպքում, դա կարող է լինել անձնական տվյալների պաշտպանության օրենքի պահանջ:
Որոշ անհատների մասնակցությունը կարող է դարձնել նրանց խոցելի, ենթարկի խարանման, խտրականության կամ նույնիսկ ուղղակի վնաս հասցնի: Առանձնակի կարևոր է հաշվի առնել այս հանգամանքը, երբ միջոցառմանը մասնակցում են երեխաներ և երիտասարդներ: Կենսաբժշկական բազմաթիվ նվաճումներ բարձրացնում են խնդիրներ, որոնք անհամաչափ ազդեցություն ունեն տարբեր սեռի, տարիքի և առողջական վիճակ կամ հաշմանդամություն ունեցող անձանց վրա, ինչն առաջացնում է արմատական անհավասարությունների խորացման վտանգ, եթե խոցելի խմբերը չունենան արդար հիմքերով մասնակցել այդ խնդիրների քննարկմանը:
Երբ առաջարկվող միջամտության ազդակիր առանձին խմբերի կամ անհատների մասնակցությունը կարևոր է, սակայն ուղղակի ներգրավումը վտանգում է նրանց անձնական կյանքի գաղտնիությունը` հարկ է դիտարկել մասնակցության այլընտրանքային միջոցներ: Օրինակ, դա հնարավոր է կազմակերպել տեսահղման, վստահելի միջնորդների կամ գրավոր վկայությունների միջոցով: Եթե հատուկ ազդակիր անհատների մասնակցությունը պահանջում է անանունություն, ապա գործընթացի օրինականությունը հնարավոր է ապահովել անկախ երաշխավորության միջոցով:
Անհրաժեշտ է հաշվի առնել հնարավոր հակասությունը թափանցիկության կարևորության և հանրային բանավեճին մասնակցող անհատների անձնական կյանքի գաղտնիությունը պաշտպանելու միջև:
Միգուցե անհրաժեշտ լինի տարբեր խմբերի ներգրավել միամյանցից առանձին, եթե համակարգային կամ պայմանական պատճառներից ելնելով որոշ ենթախմբեր չեն կարող մասնակցել մյուսների հետ հավասար հիմքերով:
«Chatham House Rule» (ստացված տեղեկությունները կարող են հետագայում տարածվել, պայմանով որ տեղեկատվություն տրամադրողի կամ այլ մասնակիցների ինքնությունը կմնա գաղտնի) նման կանոնը կարող է հնարավորություն տալ հանրային բանավեճի մասնակիցներին կարծիքներ արտահայտել չվախենալով բացասական հետևանքներից: Նման կանոն կիրառելը պետք է ի սկզբանե համաձայնեցվի և պատշաճ պահպանվի:
Շահերի թափանցիկություն
Արդարության կարևոր բաղադրիչ է թափանցիկությունը: Նախաձեռնողները և մասնակիցները պետք է հավասարապես ապահովեն հանրային բանավեճը հովանավորելու կամ դրան մասնակցելու իրենց նպատակների և շահերի, ինչպես նաև ֆինանսավորման աղբյուրների թափանցիկությունը: Նախաձեռնությունների հովանավորների դեպքում` հաշվի առնելով իրենց շահերը, հաճախ նպատակահարմար է զերծ մնալ հանրային բանավեճի միջոցառումները վարելուց կամ իրենց անունից վարելու պարտականությունը վստահել անկախ մասնագետներին:
Վերաբերելի շահերը չեն սահմանափակվում միայն հանրային շահերով: Անհրաժեշտ է նաև հաշվի առնել և հանրայնացնել աձնական շահերը, քանի որ մասնակիցների, փորձագետների կամ շահակիրների թաքնված շահերը կարող են խարխլել վստահությունը և կասկածի տակ դնել հանրային բանավեճի արդյունքների արժանահավատությունը: Քննարկվող հարցում շահեր ունենալը, սակայն, չպետք է խոչընդոտի մասնակցությանը: Ճիշտ հակառակը` դա մասնակցության պատճառ է: Սակայն հանրային շահերին վերաբերվող հարցերում այն չպետք է ենթադրի արտոնյալ ազդեցություն:
Նախաձեռնողները, փորձագետները, հովանավորները և մասնակիցներները պետք է հայտնեն նախաձեռնության կամ դրա արդյունքի հետ փոխկապակցված` իրենց բոլոր շահերի մասին: Սա հնարավոր է անել, երբ առաջին անգամ ներկայանում են մյուսներին կամ, փորձագետների դեպքում, շահերի մասին գրավոր հայտարարության միջոցով:
Անաչառություն
Կարևոր է, որ մարդիկ անկեղծորեն ու բարեխղճորեն մասնակցեն հանրային բանավեճերին և չփորձեն մանիպուլացնել դրանք հանուն մասնավոր շահերի: Սա առանձնակի կարևոր է, երբ գիտական փաստերի և ապացույցների հարցը հիմնվում է հանրային բանավեճի վրա և օգտագործվում է փորձագետի վկայությունը: Թյուրըմբռնումներից խուսափելու համար ցանկալի է օգտագործել պարզ, ոչ տեխնիկական և ոչ երկիմաստ լեզու: Փորձագիտական ապացույցներ ներկայացնողները պետք է բացատրեն տեխնիկական գիտելիքի բոլոր անորոշությունները և սահամանափակումները: Աղբյուրների հարցում կարևոր է անկեղծությունը: Փորձագետներին հարկ է հիշեցնել գնահատկաններից զերծ մնալու և իրենց անձնական կարծիքները չհայտնելու անհրաժեշտության մասին:
Կարևոր է ապահովել, որ կարևոր ապացույցներն արժանանան պատշաճ ուշադրության և անաչառ ներկայացվի փորձագիտական կարծիքի հակակշիռը:
Փորձագետներին պետք է խնդրել թափանցիկ ներկայացնել վտանգները և հետևանքները, ինչպես նաև գիտելիքի և կանխատեսման սահմանները:
Երբեմն փորձագետների խաչաձև քննությունը կամ իրարամերժ տեսակետեր ունեցող փորձագետների մասնակցությունը կարող ապահովել հավասարակշռություն այնտեղ, ուր քիչ հավանական է անաչառությունը: