Առողջապահության ստորակարգային համակարգերը և մարդկանց և բուժաշխատողների ակտիվ մասնակցության արգելքները կարող են խոչընդոտել համատեղ որոշումների կայացումը: Առողջապահական գրագիտությունը նպաստում է ակտիվ մասնակցությանը, իրավասությունների և գիտելիքների փոխանակմանը` տեղեկացված համաձայնությամբ որոշումներ կայացնելու համար:

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

Համատեղ որոշումների կայացումը, երբ առողջապահական մասնագետներն ու պացիենտները քննարկում են բուժօգնության հնարավոր տարբերակները և միասին որոշումներ կայացնում օգտագործելով ամբողջ հասանելի տեղեկատվությունը, առանցքային է պացիենտի իրավազորման և ինքնավարության ապահովման համար: Այն նպաստում է պացիենտների՝ բուժօգնության այլընտրանքների և սեփական առողջության ինքնուրույն կառավարման վերաբերյալ ազատ ընտրության և տեղեկացված որոշումներ կայացնելու հնարավորություններին:

Որոշումների որակի, պացիենտների իրազեկման և ռիսկերի ընկալման բարելավման հանգեցնող բուժման և խնամքի վերաբերյալ համատեղ որոշումների կայացումը նվազեցնում է խոցելի և ոչ խոցելի պացիենտների միջև առողջական անհավասարությունը՝ առողջապահական գրագիտության մակարդակի առումով: Պացիենտները, ովքեր տեղեկացված են և արտահայտում են իրենց նախապատվությունները, նպաստում են առողջապահական արդյունքների բարելավմանը, որոնք ավելի անվտանգ են, պակաս ծախսատար և առավել արդյունավետ:

ՄԱՐՏԱՀՐԱՎԵՐ

Առողջապահության ստորակարգային համակարգերը և որոշումների կայացման գործընթացներում համախմբվելու հնարավորության մասին իրազեկվածության բացակայությունը կարևոր մարտահրավերներ են:

Եվրոպական հետազոտությունները բացահայտում են բուժաշխատողների հետ համագործակցության մարտահրավերները: Օրինակ՝ Մեծ Բրիտանիայում բնակչության 23%-ը հաղորդում է առողջապահական ծառայությունների մատակարարի հետ կապված մտահոգությունների մասին, 35%-ը նշում է դժվարությունները՝ համոզվելու, որ բուժաշխատողը իրենց ճիշտ է հասկանում, 25%-ը հայտնում է, որ բուժաշխատողի հետ խնդիրները քննարկելիս դժվարություններ է ունեցել, և 23%-ը դժվարություններ է ունենում առողջապահական տեղեկատվություն ստանալու նպատակով բուժաշխատողին հարցեր տալու առումով10։ Թեև այս դժվարությունների մի մասը պայմանավորված են պացիենտների առողջապահական ցածր գրագիտությամբ, այն կարող է նաև կապված լինել առողջապահական մարմինների՝ իշխանությունը և լիազորությունները վերաբաշխելու խնդիրների հետ:

Ցածր առողջապահական գրագիտությունը հանգեցնում է պացիենտների և առողջապահական մասնագետների կողմից ընդունվող որոշումների մեծ հակասության, ինչը կարող է պայմանավորված լինել առաջարկվող բուժօգության ռիսկերի գնահատելու դժվարությունների հետ: Հաշվի առնելով, որ եվրոպական հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ մեծահասակների 43%-ը դժվարանում է բուժման տարբեր տարբերակների առավելություններն ու թերությունները գնահատելու հարցում11, համատեղ իրական որոշումների կայացման խնդիրները տարածաշրջանում ակնհայտ են:

Պացիենտակենտրոն գործընթացում տեղեկացված համաձայնություն տալու համար բուժման տարբեր տարբերակների և դրանց ռիսկերի, օգուտների և ծախսերի մասին տեղեկատվությունը պետք է փոխանցվի պարզ, թափանցիկ և անաչառ ձևով: Ելնելով անհատական նախասիրություններից և փորձից պացիենտները պետք է կարողանան կշռել բուժման օգուտները և հավանական ռիսկերը և խուսափել այնպիսի որոշումներից, որոնք կբացառվեին պացիենտի լավ տեղեկացված և ներգրավված լինելու դեպքում:

Ավելին, ընդհանուր որոշումների կայացման և բուժման համապատասխանությունը բարելավելու համար առողջապահական ցածր և բարձր գրագիտության մակարդակ ունեցող մարդկանց համար անհրաժեշտ են տարբեր մոտեցումներ (օրինակ՝ բուժման ռեժիմի խախտումը առողջապահական գրագիտության ցածր մակարդակ ունեցող պացիենտի մոտ կարող է լինել ոչ դիտավորյալ, մինչդեռ առողջապահական բարձր գրագիտություն ունեցող պացիենտի մոտ կրել դիտավորյալ բնույթ)։

ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ, ԼԱՎ ՓՈՐՁ ԵՎ ԳՈՐԾԻՔՆԵՐ

Առողջապահական գրագիտությունը մարդկանց հնարավորություն է տալիս գործնականում մասնակցել համատեղ որոշումների կայացմանը: Առողջապահական համակարգերը պարտավորեն են ապահովել համատեղ որոշումների կայացման հնարավորությունները՝ իրենց ընթացակարգերը հարմարեցնելով մարդկանց կարիքներին, նրանց ձայն տալու, սոցիալական իրավիճակները ճանաչելու և հետ հավասարապես համագործակցելու միջոցով: Այս կապակցությամբ միջմշակութային միջնորդների ներգրավումը առողջապահության ոլորտում կարող է օգնել կամրջել սոցիալ-մշակութային բացերը, վստահություն ձևավորել առողջապահական ծառայություններ մատուցողների նկատմամբ և հեշտացնել համատեղ որոշումների կայացման գործընթացը:

Մարդկանց համար կարևոր է. Համակարգերը պետք է.
  • ունենալ համապատասխան տեղեկատվություն իրենց առողջական վիճակի և բուժօգնության մատչելի տարբերակների մասին.
  • լինել տեղեկացված՝ իրենց կարծիքը հաշվի առնելու և առողջության և բուժօգնության վրա ազդող որոշումների կայացմանը մասնակցելու իրավունքի մասին.
  • ճանաչել և նկարագրել իրենց ակնկալիքները, նախասիրությունները, ցանկությունները և կարիքները.
  • անդրադառնալ տեղեկատվությանն իրենց անձնական տեսանկյունից և գնահատել, թե ինչն է համապատասխանում իրենց կյանքին (հնարավորություններ, նախապատվություններ).
  • անհրաժեշտության դեպքում պարզաբանումներ խնդրել.
  • մասնակցել
    խնամքի ծրագրերի կազմմանը, այլընտրանքային տարբերակների քննարկմանը և համատեղ որոշումների կայացմանը:
  • ապահովեն պացիենտների համար բավարար ծավալի տեղեկատվություն՝ անհրաժեշտ ձևաչափերով.
  • նպաստեն պացիենտի ռեֆլեկտիվ մտածողությանը և հարցադրումներին.
  • արժեքավորեն պացիենտներին (նրանց գիտելիքները, փորձը և այլն).
  • բաշխեն լիազորությունները՝ ստեղծելով փոխըմբռնում և վստահություն, հարգեն պացիենտների տեսակետները, ակնկալիքներն ու արժեքները՝ անհրաժեշտության դեպքում ներգրավելով միջմշակութային առողջապահական միջնորդների.
  • տեղյակ լինեն պացիենտների բազմազանության և նրանց յուրահատուկ կարիքների մասին:

 

Համատեղ որոշումների կայացման գործիքներ և ուղեցույցներ՝ Մեծ Բրիտանիա

 Նպատակը և խնդիրները.

Համատեղ որոշումների կայացումը գործընթաց է, որի ընթացքում բուժաշխատողը աշխատում է անձի հետ միասին՝ խնամքի վերաբերյալ որոշում կայացնելու համար: Այն ներառում է բուժման թեստերի և եղանակների ընտրություն՝ հիմնված ինչպես փաստացի տվյալների, այնպես էլ անձի անհատական նախասիրությունների, համոզմունքների և արժեքների վրա:

 Թիրախային խումբ.

Բուժօգնության և գերազանցության ազգային ինստիտուտի (այսուհետ՝ ԲԳԱԻ) որոշումների կայացման օժանդակության հիմնական լսարանն այն մարդիկ են, որոնց ուղղված են այդ որոշումները (նաև նրանց խնամողները և հարազատները ըստ անհրաժեշտության) և նրանց բուժօգնության մեջ ներգրավված բժիշկները: Երկրորդական լսարանն այն կազմակերպություններն են, որոնք հանձնարարում կամ տրամադրում են բուժօգնությունը (այդ թվում՝ որոշումների կայացմանն օժանդակելու քաղաքականությունը և ուղիները), և կամավոր և համայնքային կազմակերպությունները (որոնք կարող են ուղղորդել նրանց դեպի մարդկանց, ում հետ նրանք աշխատում են):

 Իրականացման եղանակը.

Որոշումների՝ նախապատվությունները հաշվի առնող սկզբունքները նրանք են, որտեղ անձի արժեքներն ու նախասիրությունները արժևորվում են: Դա տեղի է ունենում երբ.

Առկա է պացիենտի հետազոտման, բուժման կամ խնամքի երկու կամ ավելի տարբերակ, որոնք տալիս են նմանատիպ արդյունքներ, սակայն.

  • դրանք պարունակում են տարբեր վնասներ և օգուտներ, որոնք մարդիկ կարող են տարբեր կերպ գնահատել,
  • վնասների կամ օգուտների հավանականությունը կարող է տարբեր լինել,
  • տարբերակների գործնականությունը տարբեր է (օրինակ՝ ընտրությունը բուժման և վիրաբուժության միջև է, կամ հսկողության պահանջները տարբեր են),
  • մարդիկ կարող են հաշվի առնել, որ ցանկացած տարբերակի դեպքում վնասների ընդհանուր ռիսկերը գերազանցում են ընդհանուր օգուտները և հրաժարվել բուժումից:

կամ

  • Պացիենտի հետազոտման, բուժման կամ խնամքի և «չբուժելու» տարբերակները միմյանց հավասարակշռում են։

Բուժման և խնամքի տարբերակների միջև ընտրություն կատարելու համար ԲԳԱԻ–ի կողմից մշակվել են տարբեր օժանդակ միջոցներ, որոնք օգնում են.

  • ամփոփել լավագույն առկա տվյալները՝ կապված բուժման կամ խնամքի տարբերակների արդյունավետության, անվտանգության և գործնական ազդեցության հետ, և
  • ներկայացնել տեղեկատվությունը հեշտ հասկանալի ձևով այն մարդկանց համար, որոնց ուղղված են այդ որոշումները (և նրանց խնամողներին, ըստ անհրաժեշտության)՝ առողջության կամ խնամքի մասնագետի աջակցությամբ, որպեսզի նրանք կարողանան համեմատել դրանց դրական և, բացասական կողմերը և այլընտրանքի տարբերակները:

 Վերջնարդյունք.

Որոշումների կայացման օժանդակ միջոցները թույլ են տալիս մարդկանց քննարկել և փոխանակել տեղեկատվությունը: Դա մարդկանց թույլ է տալիս լավ պատկերացում ունենալ տարբեր տարբերակների օգուտների, վնասների և հնարավոր հետևանքների մասին: Համատեղ որոշումների կայացումը մարդկանց հնարավորություն է տալիս ընտրել նրանց կարիքներին համապատասխան բուժման և խնամքի եղանակը, որոշել շարունակել թե չշարունակել իրենց ընթացիկ բուժումը:

 Ավելացված արժեք.

Համատեղ որոշումների կայացման գործիքները մարդկանց հնարավորություն են տալիս որոշել, թե որքանով են նրանք շահագրգռված ներգրավվել որոշումների կայացման մեջ: Այդուհանդերձ, մարդիկ որոշ դեպքերում նախընտրում են չմասնակցել առողջապահական մասնագետների հետ համատեղ որոշումների կայացմանը:

 Համատեղ որոշումների կայացման գործիքներ և ուղեցույցներ՝ Մեծ Բրիտանիա

  • Diminuer la taille du texte
  • Augmenter la taille du texte
  • Imprimer la page

Պացիենտների և առողջապահական մասնագետների տարբեր ոլորտներում գիտելիքների ինտեգրում՝ բուժման քննարկման ժամանակ համատեղ որոշումներ կայացնելու համար – Ֆինլանդիա

 Նպատակը և խնդիրները.

Մասնագետների բժշկական գիտելիքների և պացիենտների փորձառական գիտելիքների ինտեգրում՝ առողջապահական հանդիպումներում բուժման վերաբերյալ բանակցությունների ժամանակ:

Գիտելիքի տիրույթները կամ «գիտելիքի ազանները», որտեղ պացիենտներն ու առողջապահական ոլորտի մասնագետները մուտքի իրավունք ունեն, ասիմետրիկ են. մասնագետներին հասանելի է բժշկական տեղեկատվությունը, մինչդեռ պացիենտներին հասանելի է տեղեկատվություն իրենց փորձառությունների և կյանքի մասին, այդ թվում՝ իրենց ախտանիշների, նրանց նախասիրությունների և արժեքների։

 Թիրախային խումբ.

Առողջապահության մասնագետներ

 մասնագետներԻրականացման եղանակը.

  • պացիենտի հեռանկարի մասին հարցադրումներ, մասնավորապես՝ բուժման հետ կապված ակնկալիքների և առաջարկվող բուժման մեջ դրանց ինտեգրման.
  • այլընտրանքների, այլ ոչ թե մեկ հնարավոր տարբերակի ներկայացում.
  • անհրաժեշտության դեպքում առաջարկել կոնկրետ տարբերակ՝ հիմնվելով պացիենտի տեսակետի վրա և հիմնավորելով, թե ինչու է առաջարկվում այդ տարբերակը:

 Վերջնարդյունք.

Պացիենտները կարողանում են համապատասխանեցնել առաջարկվող բուժումը իրենց ակնկալվող բուժման լուծումներին և հասկանալ առաջարկվող բուժման հիմքերը:

 Ավելացված արժեք.

Պացիենտների՝ սեփական բուժման վրա ազդելու և բուժմանը ավելի լավ հետևելու հնարավորությունների բարելավում:

  • Diminuer la taille du texte
  • Augmenter la taille du texte
  • Imprimer la page

Առողջապահության գրագիտության բարելավման մոդել՝ Միացյալ Նահանգներ

 Նպատակը և խնդիրները.

Առողջապահական գրագիտության բարելավման մոդելը նկարագրում է, թե ինչպիսի հետագծով է զարգանում առողջապահական գրագիտությունը, որը մարդկանց հնարավորություն է տալիս համատեղ փնտրել, հավաքագրել և կիրառել առողջապահական տեղեկատվություն՝ կառավարելու իրենց առողջությունը և ակտիվորեն ներգրավվել առողջապահական համակարգի խորհրդակցություններում և տեղեկացված որոշումների կայացման մեջ:

 Թիրախային խումբ.

Խրոնիկական խնդիրներ ունեցող պացիենտները կարող են ժամանակի ընթացքում զարգացնել իրենց առողջապահական գրագիտության մակարդակը և գործնականում կիրառել իրենց հմտությունները՝ ավելի ակտիվ լինելով առողջապահական համակարգի խորհրդակցություններում:

 Իրականացման եղանակը.

Այս եղանակը նախատեսում է գիտելիքների, առողջապահական գրագիտության մակարդակի և գործնական կիրառման զարգացում, առողջապահական գրագիտության գործողություններ, տարբերակներ փնտրելու կարողություններ և տեղեկացված և համատեղ որոշումներ կայացնելու հնարավորություններ: 

 Վերջնարդյունք.

Առողջապահական գրագիտության բարելավման այս եղանակի կիրառումը գործնականում օգնում է բացահայտել առողջապահական գրագիտությունը զարգացնելու և կիրառելու դրդապատճառներն ու խոչընդոտները՝ միաժամանակ հաշվի առնելով անհատների, ինչպես նաև առողջապահական մասնագետների առանձնահատկությունները:

 Ավելացված
արժեք.

Առողջապահական գրագիտության բարելավման մոդելի մշակումը օգնում է մարդկանց ավելի ակտիվ ներգրավվել առողջապահական համակարգի գործընթացներում, այդ թվում՝ տեղեկացված և համատեղ որոշումների կայացմա մեջ:

 

Գծապատկեր. Առողջապահական գրագիտության բարելավման մոդել

  • Diminuer la taille du texte
  • Augmenter la taille du texte
  • Imprimer la page