Светската здравствена организација (СЗО) го дефинира здравјето како „состојба на целосна физичка, ментална и социјална благосостојба, а не само како отсуство на болест или слабост“. ²
Човештвото постигна значителен напредок во подобрувањето на здравствената состојба во светот. Научивме како да ги лекуваме и контролираме болестите што убиваа милиони. Имаме подобар пристап до вода и канализација, како и создадовме комплексни системи на здравствена заштита. Нашето знаење и експертиза во здравството рапидно расте и имаме повеќе ресурси достапни за здравјето од било кога порано. Сепак, напредокот во здравството е крајно нееднаков. Дете родено денес во Шведска може да очекува да живее повеќе од 80 години, но помалку од 72 години ако таа е родена во Бразил, помалку од 63 години ако е родена во Индија, а помалку од 50 години ако е родена во Лесото. Во Ирска, ризикот за жена да умре за време на бременост или породување е 1 на 47 600; во Авганистан е 1 на 8. Нашиот животен век и здравјето може драматично да се разликуваат во зависност од тоа каде живееме и растеме; сепак, големи нееднаквости во здравјето постојат не само помеѓу земјите, туку и во рамките на државите. Дете родено во Калтон, област во шкотскиот град Глазгов, може да очекува 28 години пократок живот од друго дете кое живее во Лензи, шкотско село оддалечено на само 13 километри. Во Боливија, бебињата родени од жени без образование имаат 10% шанси да умрат пред 1-та година, додека дете родено од жена со најмалку средно образование, шансите се 0,4%. Во Обединетото Кралство стапката на смртност кај возрасните во сиромашните населби е 2,5 пати поголема отколку во најмалку депривирачките областите.³

Драматичните нееднаквости во здравјето, како што покажуваат статистиките, не можат да бидат објаснети со биологијата. Разликите во здравјето помеѓу и во рамки на земјите се резултат на социјални и економски политики кои ја одредуваат околината каде што луѓето се раѓаат, растат, живеат и работат.⁵ Здравствените нееднаквости се неправедни и може да се избегнат. Во повеќето случаи, не е во прашање ниту економскиот раст.6 Иако економскиот раст е важен за развојот, без еднаква распределба на ресурсите, националниот економски раст може дури и да ги продлабочи здравствените нееднаквости. СЗО посочува дека некои земји во развој како Куба, Костарика или Шри Ланка успеале да постигнат добро ниво на здравје и покрај релативно нискиот национален економски раст. ⁶ Борбата против нееднаквостите во здравството е прашање на социјална правда и човекови права.

Глобалната посветеност за здравје за сите се манифестира во Милениумските развојни цели. Нашите влади ветија дека ќе постигнат осум цели за намалување на сиромаштијата до 2015 година. Сепак, овој глобален напор нема да биде можен без активно вклучување на граѓанското општество. Луѓето треба да ги знаат своите права и обврските на нивните влади; мора да се бара социјалните и економските политики што ги креираат или реформираат владите да не ги продлабочуваат нееднаквостите во здравјето. Здравјето не е само аспирација за благосостојба; тоа е човеково право.

Право на здравје

Правото на здравје е признато во бројни меѓународни и регионални инструменти, почнувајќи од Универзалната декларација за човекови права (член 25), вклучувајќи го и Меѓународниот пакт за социјално економски права (член 12), Конвенцијата за правата на детето (член 6 , 24), Конвенцијата за елиминација на сите форми на дискриминација врз жените (член 10, 11, 12, 14) и Европската социјална повелба.
Правото на здравје не треба да се сфаќа како право да се биде здрав: невозможно е да се обезбеди заштита од секоја можна причина за лошо здравје кај луѓето. Тоа е право на сите без дискриминација да уживаат различни услуги, установи и добра, како и соодветни услови за живеење што се неопходни за да останат што е можно поздрави. Правото на здравје вклучува не само здравствени услуги, туку и услови што го одредуваат нашето здравје, вклучително и: пристап до безбедна вода за пиење, соодветна канализација и домување, соодветна храна, здрави услови на работна и животна средина и пристап до образование и информации поврзани со здравјето.⁷

Прашање: Треба ли сите да имаат право на лекување без оглед на нивниот статус и економските можности?

Според меѓународните инструменти за човекови права, здравствените услуги и установи треба да бидат достапни, пристапни, прифатливи и со добар квалитет за сите без дискриминација.

Достапност значи дека јавните здравствени установи, добра и услуги, како и програми треба да бидат достапни во доволен број во земјата.

Пристапност значи дека јавните здравствени установи, добра и услуги треба да бидат физички и економски пристапни за секого без дискриминација како и да постои можност да се бараат, примаат и да се даваат информации во врска со здравствените проблеми. На пример, здравствените установи за млади треба да бидат близу до местата каде живеат младите (вклучително и руралните области и малите градови), и треба да има јавен превоз што ќе им овозможи на луѓето лесно да стигнат до здравствената установа. Работното време треба да биде погодно за младите луѓе. Здравствените установи треба да бидат бесплатни или многу ефтини, за да можат младите да си ги дозволат. Информациите поврзани со здравјето, вклучително и информациите за сексуално и репродуктивно здравје, треба да бидат лесно достапни за младите луѓе без дискриминација.

Прифатливост значи дека добрата и услугите мора да бидат културно соодветни и да ја почитуваат медицинската етика. На пример, лекарите и медицинските сестри треба да бидат обучени како да разговараат со млади и деца. Атмосферата во здравствениот центар треба да биде поддржувачка и неосудувачка за младите. 

Квалитетот значи дека здравствените установи, добра и услуги мора да бидат научно и медицински соодветни и со добар квалитет⁸. На пример, здравствените информации треба да бидат научно засновани, а услугите, како и лековите, треба да бидат со добар квалитет.

Прашање: Дали барателите на азил и лицата без документи имаат пристап до здравствена заштита таму каде што живеете?

Учество

Друг важен аспект на правото на здравје е активното и информирано учество на населението, вклучително и младите, во донесување одлуки поврзани со здравјето на заедницата, на национално и меѓународно ниво.⁹ Комитетот на ООН за економски, социјалнии културни права објаснуваат дека „Државите членки треба да обезбедат безбедна средина и поддршка на адолесцентите што ќе обезбеди можност да учествуваат во одлуки кои влијаат на нивното здравје, да градат животни вештини, да се стекнат со соодветни информации, да добиваат советување и да преговараат за изборите на здравственото однесување што ги прават “.¹⁰    

Младите можат и треба да бидат стратешки партнери во активности или програми што се занимаваат со здравствени проблеми. Постојат бројни меѓународни организации и мрежи кои работат во партнерство со млади луѓе на различни теми поврзани со здравјето, вклучително: Меѓународната федерација на Црвен крст и Црвена полумесечина, Европската мрежа на училиштата за промовирање на здравјето, Младинската врсничка мрежа за образование, Меѓународната федерација на здруженија на студенти по медицина, и други.

Европскиот младински форум, исто така, ја истакнува улогата на младинските организации како клучна засегната страна во развојот на здравствената политика релевантна за младите луѓе. Во нивниот политички документ за 2008 година за здравјето и благосостојбата на младите луѓе пишуваат, „Тие [младински организации] се добро место за организирање консултации меѓу младите луѓе и тие се најрепрезентативните тела да ја изразат загриженоста на широк спектар на млади. Многу младински организации имаат одредени надлежности во областа на здравството и затоа се соодветни партнери за овие консултации."¹¹

Прашање: Како можете да учествувате во донесувањето на одлуки поврзани со здравјето во вашата заедница или земја?

Одговорност

Човековите права бараат владите да бидат одговорни за своите постапки: да покажат, објаснат и оправдаат како државата ги исполнила своите обврски поврзани со правото на здравје. Невладини организации и активисти ширум светот користат различни методи за да бараат одговорност за правото на здравје, вклучувајќи медиумски кампањи, доставување извештаи во сенка до тела за меѓународни договори, доставување претставки до националните, регионалните и меѓународните судови, застапувајќи ги здравствените права пред националните и регионалните избори и активно учествуваат во набљудувачки иницијативи.

Прашање: Како можете да ја повикате вашата влада на одговорност за правото на здравје?

Правото на здравје и Европската социјална повелба

Во Европа, правото на здравје е потврдено во Европската социјална повелба. Главниот член што се фокусира на правото на здравје е член 11, кој ги обврзува европските држави да преземат мерки за унапредување на здравјето и да обезбедат здравствена заштита во случај на болест.

Европска социјална повелба - член 11 - Право на заштита на здравјето

Со цел да се обезбеди ефикасно остварување на правото на заштита на здравјето, договорните страни, исто така, се обврзуваат директно или во соработка со јавни или приватни организации, да преземат соодветни мерки, дизајнирани меѓу другото:
1. да се отстранат што е можно повеќе причините за лошото здравје
2. да се обезбедат советодавни и едукативни капацитети за унапредување на здравјето и поттикнување на индивидуалната одговорност во однос на здравјето 3. да се спречат колку што е можно епидемии, ендемични и други болести.

Повелбата е мониторирана од Европскиот Комитет за социјални права. Секоја година Комитетот ги разгледува извештаите поднесени од страна на државите и одлучува дали состојбата во земјата во однос на правото на здравје и други социјални и економски права се во согласност со Европската социјална повелба. Покрај ова, некои европски организации и национални невладини организации можат да достават колективна тужба против државата до Комитетот.  

Советот на Европа и здравството  

Покрај континуираната работа на набудување и спроведување на Европската Социјална повелба, Советот на Европа им помага на земјите членки во спроведувањето на пристапот на „здравје и човекови права за сите“ земајќи ги предвид малцинствата и ранливите групи со Комитетот на експерти за добро владеење (управување) во здравствената заштита . Европската дирекција за квалитет на лекови и здравствена заштита придонесува за човековото право на пристап до лекови со добар квалитет преку усогласување и координација на стандардизацијата, регулативата и контролата на квалитетот на лекови, трансфузија на крв, трансплантација на органи, лекови и фармацевтска нега.

Во постојаното менување на полето на биоетика, Советот на Европа има за цел да најде баланс помеѓу слободата на истражување и заштита на поединецот. Европската конференција на национални комитети за етика промовира соработка помеѓу националните тела за етика во земјите-членки и игра улога во промовирање на дебатата за прашања поттикнати од развојот на биомедицината и здравствената заштита. Конвенцијата за човекови права и биомедицина - Овиедо во 1997 година ги утврди основните принципи на биомедицинската етика. Оттогаш има три дополнителни протоколи кои се занимаваат со забраната за клонирање на човечки суштества, трансплантација на органи и биомедицински истражувања.

Младите луѓе и здравјето

Да се има здрав начин на живот ќе значи нешто различно за секого. Генерално, може да се согласиме дека здрав начин на живот е оној што му овозможува на човекот да живее живот на начин кој промовира физичката и менталната благосостојба. За младите, има разни фактори на ризик на кои се изложени во текот на детството и адолесценцијата што често може да доведат до лоша исхрана, недостаток на физичка активност и / или зависности – и сите од нив имаат последици што можат да продолжат до крајот на животот. Младите луѓе кои започнуваат да работат многу рано во животот, се соочуваат со професионални ризици по здравјето кои можат понекогаш да доведат до доживотни последици. Низ Европа, младите луѓе имаат најмалку 50% поголема веројатност да бидат повредени на работа отколку постарите и исто така, имаат поголема веројатност да страдаат од професионално заболување .¹²Младинската политика на Советот на Европа исто така ја признава благосостојбата на младите луѓето како важна цел на младинската политика во рамките на Агендата 2020 за младинската политика на Советот на Европа. Ова го следи фактот што во изминативе години, загрижувачки тренд во многу европски земји беше порастот на потрошувачка на алкохол, дроги и тутун од страна на младите луѓе комбинирано со влошување на изгледите за социјална и економска автономија.

Тутун: На глобално ниво, 5,4 милиони луѓе умираат од епидемијата на тутун секоја година - повеќе отколку од ХИВ / СИДА, маларија и туберкулоза заедно. Во Европа, пушењето е одговорно за до 21% од смртните случаи. Во просек, 24% од младите луѓе на возраст од 15 години пушат секоја недела¹³.

Прашање: Треба ли тутунот да се направи нелегален?

Алкохол: Според СЗО, потрошувачката на алкохол во Европа е двојно поголема од светскиот просек. Алкохолот е втор најголем ризик фактор за смрт и инвалидитет кај возрасните и најголем фактор на ризик кај младите. Во Европа, на алкохолот отпаѓаат 618.000 смртни случаи секоја година. Прекумерното пиење придонесува не само за лошата здравствена состојба, туку и за губење на продуктивноста во едукативното опкружување и на работното место, кривични дела и насилство.¹⁴

Дроги: Според Канцеларијата на Обединетите нации за дрога и криминал, помеѓу 155 и 250 милиони луѓе ширум светот, или 3,5-5,7% од популацијата на возраст од 15-64 години, користеле недозволени дроги барем еднаш во текот на 2009 година. Корисниците на канабис го сочинуваат најголем број на корисници на недозволени дроги; сепак, во однос на штетата, опијатите се рангирани на врвот..¹⁵

Прашање: Дали знаете кои се последиците врз младите што прекумерно пијат алкохол и користат нелегални дроги ?

Дебелина: Според СЗО, 30-80% од возрасните во Европа и околу 20% од децата и адолесцентите се со прекумерна тежина, а 7% се дебели.¹⁶  Дебелината создава ризици за кардиоваскуларни заболувања, дијабетес, ортопедски проблеми и ментални нарушувања. Извештаите посочуваат дека дискриминацијата, малтретирањето и задевањето можат да бидат и причини и ефекти од зголемување на телесната тежина.¹⁷

Премногу е лесно да се каже дека поединците се тотално одговорни за нивното здравје и оттука, ако тие започнат да пушат, да јадат нездрава храна или да користат дроги, тоа е нивниот избор. Обвинувањето за жртвите е популарен пристап кон „решавање“ на нездравото однесување и за жал, таа се спроведува во здравствени политики и програми во голем број на европски земји. Специјалисти за јавно здравје тврдат дека ако здравствената политика ги игнорира постоечките нееднаквости и се фокусира само на здравствено образование и информативните кампањи, огромен број луѓе нема да можат да го уживаат своето право на здравје. На пример, извештајот на СЗО за дебелината во Европа покажува дека децата од семејствата со понизок социо-економски статус и пониско ниво на образование избираат помалку здрава храна отколку децата од семејства со повисоко образование и повисок социо-економски статус.¹⁸

Прашање: Зошто сметате дека релативно подобрите групи во општеството имаат помала веројатност да јадат нездрава храна или да страдаат од зависност од дрога?

Други елементи кои може да доведат до нездраво однесување се вредностите и животните цели кои се ценат во општеството и се промовирани во масовните медиуми. Западните индустријализирани општества сè повеќе прифаќаат животни цели, како што се финансиски успех,популарност, моќ, престиж, социјален статус и потрошувачка. Кампањите за реклами честопати ги таргетираат младите луѓе да мислат дека тие не се доволно добри ако немаат одреден нов гаџет, или модерна облека, ако не пијат одреден нов вид на пијалок, или немаат совршена коса или совршено тело како што се гледа на телевизија. Огромен притисок да изгледате добро и да имате нови работи негативно влијаат врз менталното и физичкото здравје на младите. СЗО идентификуваше малтретирање, ниска самодоверба, социјални притисоци, тешкотии во справувањето со стресот и гламуризација на слабоста во мас-медиумите како фактори на ризик во развојот нанарушувањата во исхраната како што се анорексија и булимија.¹⁹

Забрана на модели со големина нула

Во 2006 година, Модната недела во Мадрид забрани потхранети модели, а по тоа и Милано веднаш презеде иста акција. Здравствените организации и граѓанските општествени групи водат кампања за другите градови да го следат примерот со ограничен успех. Шпанската забрана започна како резултат на два млади модели кои во Јужна Америка умиреа од глад и анорексија.²⁰

Сексуално и репродуктивно здравје

Сексуалното и репродуктивното здравје честопати вклучува чувствителни и контроверзни проблеми за младите, нивните семејства и здравствените професионалци. Адолесцентите и младите луѓе се соочуваат со многу предизвици поврзани со нивното сексуално и репродуктивно здравје. Заради пубертетот и брзиот психолошки развој низ кој поминуваат младите, тие се ранливи на притисоците на општеството и на нивните врсници за усвојување на ризично здравствено однесување кое често вклучува ризично сексуално однесување. Во многу општества сексуалноста на адолесцентите е многу контроверзно прашање и луѓето се прашуваат дали младите треба да добијат сексуално образование надвор одсемејство, или дали младите под 18-годишна возраст треба да добијат анонимно советување или третман без дозвола од нивните родители. Сексуалното и репродуктивното здравје, исто така, различно влијае на женските и машките.

Прашање: Кои гледишта постојат во вашата земја што можат негативно да влијаат врз сексуалното и репродуктивното здравје на младите?

Сексуално и репродуктивно здравје во бројки

Секоја минута во светот, најмалку една жена умира додека се породува, или од компликации поврзани со бременоста; тоа значи 529.000 жени годишно.²¹
Според УНФПА, најмалку 200 милиони жени ширум светот сакаат да користат, но немаат пристап до безбедни и ефикасни методи за планирање на семејство.
Повеќе од една четвртина од жените кои забременуваат секоја година имаат абортуси; повеќето од овие абортуси се прават во тајности се изведени во небезбедни услови.²²
Според проценката спроведена во 2008 година, 33,4 милиони луѓе живееле со ХИВ / СИДА, огромно мнозинство во земји со низок и со среден приход²³ Младите луѓе (од 15-24 години) учествувале со околу 40% од сите нови инфекции со ХИВ во целиот свет.

Лошата здравствена состојба станува повреда на човековото право која се јавува заради неисполнување на една држава да ги почитува, заштитува или исполнува обврските за човековите права.²⁴ Нашите држави имаат должност да направат се што е можно за да не заштитат од лошо здравје, вклучително и такви мерки како сексуално и репродуктивно здравствено образование, соодветно советување, достапни и квалитетни услуги за здравствена заштита, како и програми кои се борат со стигмата, дискриминацијата и опасните културни практики.

К.Л. против Перу и заштита од сурово и нехумано постапување

К.Л., 17-годишно девојче било бремено со фетус со аненцефалија (фетус со делумно или целосно отсуство на мозок кој не би преживеал раѓање или би умрел во рок од неколку часа или денови по раѓањето). Иако Перуанскиот закон за абортус дозволува абортус во случај кога животот или здравјето на мајката е во опасност, на К.Л. му бил одбиен абортус и морала да го роди бебето и да го дои за четирите дена колку што преживеало. Во 2005 година, Комитетот за човекови права на Обединетите нации донесе одлука дека Перу го нарушило правото на К.Л. да се заштити од сурово, нехумано и понижувачко постапување (член 7 од МКЦПП) и правото на приватност (член 17). Комитетот сметаше дека државата требаше да ѝ обезбеди за време и по бременоста „медицинска и психолошка поддршка неопходна во специфичните околности на нејзиниот случај“.²⁵

Ментално здравје

Светската здравствена организација (СЗО) го дефинира менталното здравје како „состојба на благосостојба во која индивидуата ги реализира своите сопствени способности, може да се справи со нормалните стресови во животот, може да работи продуктивно и плодно и може да придонесе кон неговата или нејзината заедница. ”²⁶
Според СЗО, едно од четири лица ширум светот ќе биде зафатено од ментални или невролошки нарушувања во одреден момент од нивниот живот.²⁷ Младите луѓе се особено изложени на ризик од развој на нарушувања на менталното здравје бидејќи преминуваат од зависност во независен или живот на возрасни. Нови притисоци и промени како што се пубертет, нови односи, напуштање на домот на родителите за прв пат, финансиски нестабилности, вработување или анксиозност поврзана со образованието може да предизвика високи нивоа на стрес, што може да доведе до ментални нарушувања. Неколку нарушувања, како што се депресија, шизофренија, нарушувања во исхраната и злоупотреба на супстанции, се идентификуваат како појави кои го имаат својот почеток во млада возраст..²⁸ Покрај ова, самоубиството е втора водечка причина за смрт кај децата и младите луѓе на возраст од 10-24 години низ целиот свет.

Се проценува дека само 10-15% од младите луѓе со проблеми со менталното здравје добиваат помош од професионалци.²⁹ Затоа, од суштинско значење е, не само да постои пристап до услуги за ментално здравје, туку и да се едуцира пошироката јавност за постоечката професионална помош, како и да се бори против стигматизацијата и стереотипите кои ги спречуваат младите луѓе да бараат помош.

Прашање: Дали знаете каде младата личност може да добие грижа за млади во врска со менталното здравје каде што живеете?

Сиромаштија и пристап до лекови

Трошењето во јавното здравство во земјите со високи и ниски приходи најмногу им користи на богатите отколку на сиромашните. Повеќе од 90% од глобалното производство на лекови се консумира (троши) само од 15% од светската популација. На пример, помеѓу 1975 и 2004 година, 1.556 нови лекови беа одобрени за глобалниот пазар. Како и да е, само 21 од нив беа специјално создадени за тропски30 заболувања и туберкулоза, иако овие заболувања сочинуваат 11,4% од глобалното оптоварување со заболувања.³¹ Тропските заболувања како што се маларија, лепра, болеста Чагас и други се нарекуваат занемарени заболувања, бидејќи и покрај тоа што влијаат на над една милијарда луѓе ширум светот, тие често се забораваат затоа што влијаат на најсиромашните и најмаргинализираните заедници.³²  Исто така, се проценува дека пациентите во земјите во развој мораат да платат 50-90% од основните лекови од сопствен џеб..

Скоро две милијарди луѓе ширум светот немаат пристап до основните лекови. Високата цена на лековите е една од најголемите причини зошто луѓето што имаат потреба не можат да ги добијат достапните лекови што им се потребни. Специјалниот известувач на Обединетите нации за правото на здравје тврди дека подобрувањето на пристапот до постојните лекови може да спаси 10 милиони животи секоја година. ³⁴

Генерички лекови

Еден од најдобрите начини да се намалат цените и да се зголеми пристапот до лекови е да се дозволат и промовираат генерички лекови. Генерички лек е копија на брендиран фармацевтски производ. Генериката е ефикасна како и нивните брендирани еквиваленти; најголема разлика е цената. Поевтино е да се произведе генерички лек, бидејќи производителите не мора да ги покриваат трошоците за пронајдокот на лекот и големите клинички испитувања за безбедноста и ефикасноста. Поради ниската цена, генеричките лекови честопати се единствените лекови до кои луѓето што живеат во сиромаштија може да дојдат. Фармацевтските компании тврдат дека генеричките лекови го намалуваат нивниот профит и последователно влијаат на нивната способност да инвестираат во истражување и развој на нови лекови. Со цел да им се помогне на фармацевтските компании кои откриваат нови лекови да ги вратат парите што ги потрошиле за создавање на лекови и да им овозможат да профитираат од пронајдокот, им се дава патентот. Право на патент или интелектуална сопственост е збир на ексклузивни права, доделени од државата на изумителот да го направи, користи, продаде и понуди да го продаде или увезува изумот. Патентот обично трае дваесет години и во овој период другите компании не можат да произведуваат, продаваат, нудат да продаваат или увезуваат патентиран лек.

Прашање: Дали фармацевтските компании имаат одговорности за човекови права?

Прашањата за интелектуална сопственост создадоа огромна напнатост помеѓу глобалниот Север и Југ. Развиените земји се расправаа за правото на фармацевтските индустрии да ги патентираат своите лекови. Земјите во развој тврдат дека глобалните стандарди за интелектуална сопственост ќе го попречат нивниот развој, бидејќи тие не биле добро подготвени или опремени да имаат корист од ваквите стандарди. Меѓународниот договор за аспекти на трговијата поврзани со правата на интелектуална сопственост (ТРИПС) стапи во сила во 1995 година и го управува Светската трговска организација (СТО). Законодавството требаше да има огромно влијание врз производството на генерички лекови; затоа на земјите во развој им беше даден период на транзиција и им беше дозволено да продолжат со развој на генерички лекови до 2000 година, а на најмалку развиените земји им беше доделен период на транзиција до 2016 година за фармацевтски патенти и необјавени информации..³⁵

Влијанието на правата на интелектуална сопственост врз правото на здравје

„Последица на ТРИПС е дека новите, подобри лекови се достапни само во земји кои имаат капацитет да ја покријат високата цена. […] Се чувствува дека доколку постои капацитет да се обезбеди генерички, ефикасен, но сепак ефтин третман против СИДА што постои во земјите во развој, тогаш неморално е да не се дозволува производство на лекови кои ќе спасат милиони животи. ”³⁶
АВЕРТ - меѓународна добротворна организација за ХИВ и СИДА(www.avert.org)
Според организацијата Médecins Sans Frontières (МСФ), многу земји во развој се под притисок да спроведат порестриктивни услови во нивните закони за патенти отколку што се бара со договорот ТРИПС. Иако земјите во развој не се обврзани со меѓународното право да ги заострат своите закони за патенти, многу често тие немаат друг избор, бидејќи клаузулите за ограничување се дел од трговските договори со Соединетите држави или Европската унија.³⁷
Како реакција на преговорите за договорот за слободна трговија меѓу ЕУ и земјите во Азија и Латинска Америка, ММФ започна кампања наречена Европа! Тргни ги рацете од нашата медицина.
Можете да дознаете повеќе за кампањата на: www.msfaccess.org

Фусноти 

1 Амартја Сен, „Здравје во развој“, билтен на Светската здравствена организација (1999): 77: 620.
2  Преамбула на Уставот на Светската здравствена организација, усвоена од Меѓународната здравствена конференција, Newујорк, 19-22 јуни 1946 година; потпишан на22 јули 1946 година од страна на претставниците на 61 држава (Службени записи на Светската здравствена организација, бр. 2, стр. 100) и стапи во сила на 7 април 1948 година.
3 Комисија за социјални детерминанти во здравјето, Затворање на јазот во генерациите: Здравствена рамноправност преку акција врз социјалните детерминанти на здравјето.Финален извештај (СЗО: 2008)..
4 Гил Волт, Здравствена политика: вовед во процесот и моќта, стр
5 Соопштение за медиуми, http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2008/pr29/en/index.html
6 ibid. 
7 Комитет за економски, социјални и културни права, Општ коментар 14, Право на највисок степен на достигнување на здравството (дваесет и втора сесија, 2000). За текстот, видете У. Док. E / C.12 / 2000/4 (2000): Состав на општи коментари и општи препораки усвоени од телата на Договорот за човекови права, У. Док. HRI / GEN / 1 / Rev.6 на 85 (2003).. 
8 Општ коментар 14, супра, бр.7, на, став 12. 
9 Општ коментар 14, супра, бр.7, на, став 11.
10 Општ коментар 14, супра, бр.7, на, став 23.
11 Европски младински форум, 2008 година, Политички документ за здравјето и благосостојбата на младите луѓе, стр.
12 http://osha.europa.eu/en/priority_groups/young_people
13 http://www.euro.who.int/en/what-we-do/health-topics/disease-prevention/tobacco/facts-and-figures
14 Светска здравствена организација (СЗО) (2010) Најдобра практика за проценка на трошоците за алкохол - Препораки за идните студии, стр.
15 Канцеларија на Обединетите нации за дрога и криминал (2010), Светски извештај за лекови за 2010 година.
16 СЗО (2007) Предизвикот на дебелината во регионот на СЗО во Европа и стратегиите за одговор, стр. 1
17 СЗО (2007) Предизвикот на дебелината во регионот на СЗО во Европа и стратегиите за одговор, стр. 158
18 СЗО (2007) Предизвикот на дебелината во регионот на СЗО во Европа и стратегиите за одговор, стр.
19 СЗО (2004) Превенција на ментални нарушувања: ефективна интервенција и опции за политики.
20 http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1540595/Fashion-leaders-refuse-to-ban-size-zero-models.html
21 http://www.who.int/research/en/
22 Фонд за население на Обединетите нации; http://www.unfpa.org/rh/planning.htm
23 http://www.who.int/research/en/
24 Пол Хант, ithудит Буено де Мескита. (2005) Право на сексуално и репродуктивно здравје, Универзитет во Есекс
25 К.Л. против Перу, Комуникација бр. 1153/2003, У. Док. CCPR / C / 85 / D / 1153/2003, 2005 година.
26  СЗО (2005) Унапредување на менталното здравје: Концепти, докази кои се појавуваат, пракса: Извештај на Светската здравствена организација, Одделение за ментално здравје и Злоупотреба на супстанции во соработка со Фондацијата за промоција на здравјето на Викторија и Универзитетот во Мелбурн. Светска здравствена организација. Genенева
27 СЗО (2001) Ментално здравје: ново разбирање, нова надеж
28 СЗО (2010) Промоција на менталното здравје кај младите - инвестиција за иднината.
29 СЗО (2010) Промоција на менталното здравје кај младите - инвестиција за иднината..
30 Marmot, M. Здравје во нееднаков свет. Лансет, (2006) стр. 2.081
31 http://www.dndi.org/index.php/media-centre.html?ids=6 
32 http://www.who.int/neglected_diseases/en/
33 Извештај на Специјалниот известувач за правото на секој да ужива највисок стандард на физичко и ментално здравје, 11 август 2008 година, А / 63/263, стр.15
34 Извештај за унапредување и заштита на сите човекови права, граѓански, политички, економски, социјални и културни права, вклучително и правото на развој, 31 март37COUNCIL OF EUROPE PORTAL2009 година, A / HRC / 11/12.
35 http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/agrm7_e.htm
36 http://www.avert.org/generic.htm
37 http://www.msfaccess.org/main/access-patents/introduction-to-access-and-patents/trips/going-beyond-trips-trips-plus-provisions/