Podstawowym obowiązkiem Państw Członkowskich jest, że „zapewniają każdemu człowiekowi, podlegającemu ich jurysdykcji, prawa i wolności określone w rozdziale I niniejszej Konwencji” (dla Państw związanych Protokołami dodatkowymi obowiązek odnosi się również do praw i wolności zawartych w tych Protokołach dodatkowych).
Pojęcie „każdej osoby” jest bardzo szerokie i obejmuje:
- Obywateli danego Państwa jak i osoby nie będące jego obywatelami; prawa nie są zagwarantowane wyłącznie obywatelom;
- Osoby prawne (np. spółki, NGO oraz stowarzyszenia) jak i osoby fizyczne (np. poszczególne jednostki lub grupy osób).
Pojęcie „podlegający jurysdykcji” jest najczęściej tożsame z pojęciem „terytorium Państwa”, jednakże Trybunał w swoim orzecznictwie rozszerzył zakres stosowania obejmujący wyjątkowe przypadki funkcjonariuszy Państw (np. dyplomatów lub członków sił zbrojnych) którzy przebywając na terytorium innych państw sprawują władzę lub kontrolę nad innymi osobami, lub ze względu na prowadzoną akcję zbrojną dane Państwo posiada skuteczną kontrolę poza swoim terytorium.
PRAWA i WOLNOŚCI
Znaczenie niektórych terminów technicznych
Poniższe pojęcia użyte w niniejszym Niezbędniku mają następujące znaczenie w kontekście Konwencji:
- prawa niekwalifikowane są to prawa, w które nie można ingerować z uwagi na potrzeby innych osób lub jakikolwiek interes publiczny. Mogą one być przedmiotem szczególnych wyjątków, np. prawo do wolności, artykuł 5; lub, jako tak zwane prawa absolutne, nie podlegać żadnym ograniczeniom, np. zakaz tortur, artykuł 3;
- prawa kwalifikowane są to prawa, które mogą podlegać ograniczeniom z uwagi na ochronę praw osób trzecich lub ogólny interes publiczny; np. prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, artykuł 8;
- obowiązki negatywne nakazują organom państwa powstrzymanie się od działań stanowiących nieuzasadnioną ingerencję w prawa chronione Konwencją. Większość praw chronionych Konwencją ma właśnie taką postać;
- obowiązki pozytywne nakazują organom państwa podjęcie skutecznych działań w celu zagwarantowania praw chronionych Konwencją. W większości przypadków nie wynikają one bezpośrednio z tekstu Konwencji lecz są wynikiem wykładni dokonanej przez Trybunał.
