Kathimerini, 12/07/2019
Ο Νερμίν Σουμπάσιτς ήταν μόλις 19 ετών όταν παραστρατιωτικές ομάδες τον σφαγίασαν και σκόρπισαν τη σορό του μέσα και γύρω από τη Σρεμπρένιτσα. Ο Νερμίν δεν ήταν ο μόνος. Πάνω από 8.300 άνδρες, γυναίκες και παιδιά δολοφονήθηκαν άγρια στη διάρκεια της γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα, μιας από τις σκοτεινότερες σελίδες της πρόσφατης ευρωπαϊκής ιστορίας. Οι ιστορίες τους θα είχαν ξεχαστεί εάν δεν υπήρχαν οι Μητέρες της Σρεμπρένιτσα και η Ζέπα. Αυτές οι μανάδες, σύζυγοι και αδελφές σκούπισαν τα δάκρυά τους και έδωσαν ένα σκοπό στο πένθος τους. Χωρίς να επιζητούν εκδίκηση, για 24 χρόνια διεκδικούν άοκνα δικαιοσύνη. Και έχουν ένα μήνυμα για εμάς: σταματήστε να δαιμονοποιείτε τον Αλλον.
Πολλοί δεν ξέρουν και δεν θέλουν να ξέρουν για τη γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα. Αλλοι πιστεύουν ότι αυτό είναι τοπικό ζήτημα, ένα ατύχημα της Ιστορίας που δεν έχει κάποια σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο. Αυτός ο τρόπος σκέψης δεν είναι μόνον ένδειξη αδιαφορίας ή σχετικισμού. Αποκαλύπτει ταυτόχρονα το υποβόσκον αντιμουσουλμανικό αίσθημα, που είναι τόσο διαδεδομένο στην Ευρώπη. Η γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα έχει αναμφισβήτητα ένα θρησκευτικό υπόστρωμα. Οι άνθρωποι αυτοί δολοφονήθηκαν μόνο και μόνο επειδή ήταν μουσουλμάνοι. Και αυτό συνέβη σε συνεργασία με την απαθή διεθνή κοινότητα, που γνώριζε τι συμβαίνει, αλλά επέλεξε να κάνει τα στραβά μάτια.
Υπό αυτό το πρίσμα, η γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα είναι ένας καθρέφτης στον οποίο πρέπει να κοιταχτούμε επί μακρόν και με ειλικρίνεια όλοι μας. Στην Ευρώπη, δεν είναι πιθανή η εκδήλωση μιας νέας Σρεμπρένιτσα στο άμεσο μέλλον. Ωστόσο, η αναγέννηση των εθνικιστικών κινημάτων, που σαρώνει την ήπειρο, και οι αυτόκλητοι υπέρμαχοι της «χριστιανικής Ευρώπης των παραδοσιακών αξιών» δεν προμηνύουν θετικές εξελίξεις για ένα ειρηνικό μέλλον στην κοινωνία μας. Σε αυτό το πλαίσιο, οι μουσουλμάνοι είναι για μια ακόμη φορά μεταξύ των δημοφιλών στόχων, όχι μόνο για τις εξτρεμιστικές οργανώσεις, αλλά και για τους πολιτικούς του κέντρου.
Eχθρικές κοινωνίες
Επί πολλούς αιώνες, οι Ευρωπαίοι παρακολουθούσαν τους μουσουλμάνους με ανήσυχο βλέμμα. Ωστόσο, μετά μια σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων που ξεκίνησαν από τους Δίδυμους Πύργους στη Νέα Υόρκη την 11η Σεπτεμβρίου 2001, όλοι οι μουσουλμάνοι σκιαγραφούνταν με το ίδιο πινέλο και ζούσαν σε όλο και πιο εχθρικές κοινωνίες. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, οι αναφορές προειδοποιούσαν διαρκώς για τα αντιμουσουλμανικά αισθήματα και τις πρακτικές στην Ευρώπη. Παρ’ όλα αυτά και παρά τις αδιάσειστες αποδείξεις, η κατάσταση δεν βελτιώθηκε. Οι ειδικοί της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας δημοσίευσαν πριν από λίγες εβδομάδες έκθεση στην οποία επιβεβαιώνεται το γεγονός και προειδοποίησαν για τους κινδύνους από τα συνεχιζόμενα αντιμουσουλμανικά αισθήματα στις περισσότερες χώρες-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Αρκεί να διαβάσει κανείς αξιόπιστες ειδησεογραφικές πηγές για να βρει αποδείξεις. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι μουσουλμάνες δέχονται επιθέσεις επειδή φορούν μαντίλα ή καλύπτουν το πρόσωπό τους. Τα τζαμιά και τα νεκροταφεία βεβηλώνονται. Οι ρατσιστικές πρακτικές δυσχεραίνουν την εύρεση εργασίας ή σπιτιού, καθώς και την απόκτηση υπηκοότητας για τους μουσουλμάνους. Αστυνομικοί εξακολουθούν να επιδίδονται στην παράνομη πρακτική να σταματούν και να ελέγχουν μουσουλμάνους με βάση μόνο την εμφάνισή τους. Με δεδομένο ότι οι περισσότεροι νέοι μετανάστες προέρχονται από μουσουλμανικές χώρες, αντιμετωπίζονται με την ίδια καχυποψία και έλλειψη εμπιστοσύνης που υπέστησαν οι Ευρωπαίοι μουσουλμάνοι εδώ και δεκαετίες.
Οι μουσουλμάνοι δεν είναι μόνοι. Περιστατικά μίσους εξακολουθούν να σημαδεύουν τις ζωές Εβραίων και Ρομά, οι οποίοι επίσης είναι οι προτιμώμενοι αποδιοπομπαίοι τράγοι για όσους χωρίζουν την ανθρωπότητα σε φυλές, τάξεις και ιεραρχίες. Αυτό ενισχύεται από μια τοξική, εθνικιστική, ανεύθυνη και κυνική συζήτηση, η οποία προβάλλεται από γνωστούς πολιτικούς ηγέτες στην Ευρώπη. Για μένα και για πολλούς από τους συμπατριώτες μου είναι σαφές πού μπορεί να οδηγήσουν όλα αυτά. Το ερώτημα είναι: το έχουν καταλάβει και οι πολιτικοί ηγέτες και όσοι ελέγχουν τα κέντρα αποφάσεων στην Ευρώπη και πέρα από αυτήν;
Τα σωστά μαθήματα
Μεγάλωσα σε μια χώρα που δεν υπάρχει πια, εξαιτίας εκείνων που άναψαν τις φλόγες του εθνοτικού μίσους και του διχασμού. Είδα την αγριότητα και την αιματοχυσία που προκαλεί ο εθνικισμός, τη διαίρεση που σπέρνει σε υποδόριους τρόπους, με τους οποίους γοητεύει με τις πλαστές υποσχέσεις του. Ως τώρα η Ιστορία θα έπρεπε να μας έχει μάθει ότι τέτοιες καταστάσεις φέρνουν μόνο καταστροφή. Φαίνεται όμως ότι δεν ακούσαμε αρκετά προσεκτικά.
Αν θέλουμε να αναστρέψουμε την επικίνδυνη τάση, καλό είναι να εξαγάγουμε τα σωστά μαθήματα από τη γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα. Δεν έγινε κατά λάθος, ξεκίνησε πολύ προτού γίνει ορατή η ολοκληρωμένη φρίκη της. Ξεκίνησε όταν άνθρωποι άρχισαν να απομονώνονται εξαιτίας της ταυτότητάς τους. Συγκροτήθηκε με τη δημόσια συζήτηση, που δαιμονοποίησε τον Αλλον και περιθωριοποίησε τις επικριτικές φωνές. Πήρε την τελική μορφή της με εσκεμμένες ενέργειες, που είχαν στόχο την καταστροφή μιας ομάδας ανθρώπων, μπροστά στα τυφλά μάτια όσων δεν ανησυχούσαν για την κατάσταση.
Οπως και με οποιαδήποτε άλλη γενοκτονία, αυτό που συνέβη στη Σρεμπρένιτσα έχει ένα νόημα που ξεπερνά κατά πολύ τα σύνορα της χώρας στην οποία έλαβε χώρα. Διηγείται μια ιστορία εγρήγορσης. Μας προειδοποιεί πως, αν αποδεχθούμε ή αγνοήσουμε τις επιθέσεις εναντίον συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων, οι κοινωνίες μας θα παράσχουν το γόνιμο έδαφος για να φυτρώσει ο σπόρος του μίσους.
Το μήνυμα των Μητέρων της Σρεμπρένιτσα και της Ζέπα είναι πως δεν πρέπει να πέσουμε ξανά θύματα του ίδιου λάθους. Μας λέει ότι, αν θέλουμε να ζήσουμε ως ίσοι μέσα σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, απελευθερωμένοι από δογματισμούς, μίση και βία, αν θέλουμε οι μελλοντικές γενιές να έχουν τις ίδιες ελπίδες και προσδοκίες με εμάς, πρέπει να ορθώσουμε σήμερα το ανάστημά μας.
Πρέπει να υπερασπιστούμε τις αξίες και τις αρχές της ισότητας, του σεβασμού, της διαφορετικότητας και της ενσωμάτωσης, στις οποίες βασίζεται η Ευρώπη. Ηρθε η ώρα να πάρουμε θέση και να εργαστούμε από κοινού, αντικαθιστώντας τον σπόρο του μίσους με αυτόν του σεβασμού.