- Bir birey bir cürümle suçlandığında veya diğer bir yasal anlaşmazlığa karıştığında adil yargılanma hakkına sahiptir. Bu da, davanın makul bir süre içerisinde, bağımsız ve tarafsız bir mahkemede, hakkaniyete uygun bir biçimde ve kamuya açık olarak görülmesi anlamına gelir.
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi adil olmayan binlerce yargılamayı vurgulayarak gündeme getirmiştir –bunlar arasında suçsuz insanların hapse konulmasına yol açan pek çok dava bulunmaktadır.
- İnsanlar Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinden, yeniden yargılanma ve benzer adaletsizliklerin tekrarlanmaması için hükümetlerin uygun kurallar oluşturmalarını sağlama maksadıyla yararlanmışlardır.
Örnekler
A second chance at justice for Saur Vallnet enterprise denied a fair trial
Saur Vallnet’s lawyer discovered a conflict of interest concerning a judge who decided on the company’s case. The European court ruled that the company was justifiably concerned about the judge’s impartiality. Andorra responded by bringing in new laws allowing national court decisions or judgments to be revised following a Strasbourg ruling finding a violation of the ECHR.
Andorra
New law protects anti-corruption prosecutors from political interference
The European court found that Romania’s chief anti-corruption prosecutor had had no way to legally challenge her dismissal. Also, the government’s decision to dismiss her had violated her free speech because it was mostly in response to her public criticism of controversial legal reforms. Romania then changed the law to protect prosecutors from abusive removal from office.
Romanya
Çocukların açtığı dava ayrımcı, sadece-Romanların yer aldığı sınıflara bir son verdi
Ondört Roman çocuk okullarının kendilerine ırkçı ayrımcılık yaptığını söyledi. Hırvat mahkemeleri aynı fikirde olmadılar, çocuklar da davalarını Avrupa mahkemesine taşıdılar, mahkeme bu çocukların sadece-Romanlardan oluşan sınıflara yerleştirilmesinin onların insan haklarını ihlal ettiğine karar verdi. Bunun üzerine Hırvatistan ilköğretimde Roman çocuklara karşı ayrımcılığı bitirmek üzere...
Hırvatistan
Enfekte kan skandalı mağdurları için adil tazminat
Avrupa mahkemesi, İtalya’nın, mağdurların enflasyona göre düzenlenmiş tazminat almalarını engelleme kararının onların insan haklarını ihlal ettiğine karar verdi. Mağdurların birçoğu devam eden medikal harcamalarını karşılamak üzere bu ödemelere güveniyordu. Mahkeme’nin ‘pilot kararı’ birçok kişinin potansiyel olarak bu karardan etkilendiğini bulguladı, bu da İtalya’nın mağdurlara yüzlerce...
İtalya
Komünizm rejiminde topraklarına el konulan ailelere milyonlar ödendi
Komünizm çöktükten sonra Arnavutluk komünist rejim altında el konulan topraklara dair haklı iddiaları olan insanlara tazminat ödenmesi gerektiğine karar verdi. Ancak paraların çoğu hiçbir zaman ödenmedi. Avrupa Mahkemesi’nin verdiği, ülkedeki geniş çaplı bir sorunu tanımlayan bir ‘pilot karar’a karşılık olarak Arnavutluk yeni, etkili bir tazminat ödeme planı hazırladı ve davacılara...
Arnavutluk
Avrupa Mahkemesi yargılamaları muhalefet siyasetçisinin beraat etmesini sağladı
Ilgar Mammadov hükümeti eleştiren bir blog yazısı yazdıktan sonra tutuklandı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, tutukluluğunun siyasi gerekçelere dayandığına hükmetti. Azerbaycan’ın karara verdiği yanıt üzerine, Avrupa Konseyi tarihinde ilk defa bir üye devlete karşı özel bir prosedür başlattı. Bu, sonuçta Azerbaycan’ın Ilgar’ı serbest bırakmasını ve mahkumiyet kararını bozmasını sağladı.
Azerbaycan
Adil yargılanma hakkının ihlal edilmesi tıbbi anlaşmazlıkların çözümünde daha iyi bir yaklaşıma yol açtı
İzlanda Yüksek Mahkemesi, Sara Lind Eggertsdóttir doğduktan hemen sonra tıbbi hatalar yapıldığına hükmeden bir mahkeme kararını bozdu. Avrupa mahkemesi, İzlanda Yüksek Mahkemesi, tarafsız olmayan bir uzmanlar heyetinin tıbbi görüşlerine inandığı için yargılamaların adil olmadığında karar verdi. Bu karar İzlanda’nın mahkemelerin tıbbi konulardaki anlaşmazlıkları ele alma biçimini iyileştirmesini...
İzlanda
Asbest zehirlenmesinden ölen mağdurun ailesi için adaletin sağlanması
Hans Moor 1960’lı- 70’li yıllarda çalışırken asbeste maruz kalmıştı. Moor bunun sonucunda 2004 yılında teşhis edilen kanser hastalığına yakalanmıştı. Hans Moor 2005 yılında 58 yaşındayken öldü. Bay Moor ölümünden çok kısa bir süre önce asbeste maruz kalması konusunda tedbir almayan eski işverenine tazminat davası açtı. Davayı eşi ve çocukları sürdürdüler.
İsviçre
Aile içi şiddete maruz kalan kadının mahkemeye erişim sağlayamamasından sonra adli yardım sistemi oluşturulmuştur
Bayan Airey şiddet uygulayan bir alkolik olduğu iddia edilen kocasından resmen boşanmak istiyordu. Ancak avukat ücretlerini karşılayacak adli yardım alamıyordu ve avukat ücretlerini kendisi karşılayamıyordu. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi adli yardımın olmamasının Bayan Airey’in mahkemelere erişimini fiilen engellediğini ve o nedenle de temel haklarının ihlal edildiğine hükmetti. Ertesi yıl...
İrlanda
‘McLibel’ hakaret davasında çevre eylemcileri için adalet
McDonald’s iki çevre eylemcisi Helen Steel ve David Morris’e karşı başarılı bir hakaret davası açtı. Helen ve David mahkeme sırasında kendilerine bir avukat tutamadılar. Avrupa mahkemesi Birleşik Krallık’ın Helen ve David’e hukuksal destek sağlamayı reddetmesinin onların haklarına yönelik bir ihlal olduğuna hükmetti. Birleşik Krallık artık hakaret davalarında istisnai durumlarda hukuksal destek...
Birleşik Krallık
Çevre gruplarının yasal itirazı haksızca reddedildikten sonra adalete daha iyi erişim sağlanması
Belçika Danıştay’ı bir çevre grubunun bir atık depolama alanının genişletilmesine izin veren bir karara itirazını, başvurularına olay raporunu eklemedikleri gerekçesiyle reddetti. Avrupa mahkemesi bunun grubun adil yargılanma hakkını ihlal ettiğine hükmetti. Karar Danıştay’ın şikayetleri değerlendirirken daha az şekilci bir yaklaşım sergilemesini teşvik etti, başvuru sahiplerinin bir mahkemeye...
Belçika
Bir doğa koruma alanında yapılacak demiryolu inşaatı planlarına itiraz edemeyen evsahipleri için adalet
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, özel bir doğa koruma alanında yaşayan insanların devletin evlerinin yakınında bir demiryolu inşa etme planlarına tam yasal inceleme yaptırma haklarının olması gerektiğine karar verdi. İsveç yüksek mahkemesi artık yaklaşımını değiştirdi, hükümet benzer kararlar aldığında insanların yasal inceleme yaptırma haklarını güçlendirdi.
İsveç
Adil yargılanma hakkı ihlali sonucunda, polisin gözaltına aldığı bireylerin avukata erişiminde iyileşme sağlanması
Bir protesto gösterisinde tutuklanan 17 yaşındaki Yusuf Salduz’un sorgusu sırasında avukat bulunmamıştı. Yusuf, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin, adil olmayan bir şekilde elde edildiğine ve o nedenle de, adil yargılanma hakkının ihlaline neden olduğuna hükmettiği delillere istinaden hüküm giymişti. Türkiye polis gözetimindeyken avukata erişim haklarını güçlendirmeye yönelik adımlar atmıştır
Türkiye
Çernobil kurtarma görevlisine tazminat ödenmemesi üzerine reformlar yapılması
Anatoly Burdov Çernobil felaketi sırasında acil müdahale ekibinde görevliyken radyasyona maruz kalmıştı. Kendisi çeşitli sosyal haklar ve ödeneklere hak kazanmıştı ancak yetkililer – Rus mahkemelerince bu yönde kararlara rağmen -- bunları ödemeyi reddettiler. Strazburg Mahkemesi bu durumun Bay Burdov’un haklarının ihlaline neden olduğuna hükmetti. Sonuç olarak mahkeme kararlarının...
Rusya Federasyonu*
Roman yerleşimlerine saldırının soruşturulmaması sonucunda yerel reformlar yapılması
Köyün Roman sakinlerinin tümünün evleri diğer yerel halk tarafından yakıldı. Yetkililer ikaz edilmelerine rağmen olaya müdahale etmeyi reddetti. Saldırıdan sonra yetkililer olayı gereken biçimde soruşturmadı ve mağdurların davalarının adil bir şekilde görülmesini sağlamadı. Davacıların Strazburg Mahkemesine başvurmaları sonucunda davacılara tazminat verildi ve ayrımcılığa ve dışlamaya karşı...
Siyasi yolsuzluk mağduru olduğu öne sürülen bir hakimin görevine iade edilmesi
Oleksandr Volkov Yüksek Mahkeme hakimliği görevinden alınmıştı. Avukatı Ukrayna yargısının bağımsızlığını baltalamayı amaçlayan bir siyasi yolsuzluk mağduru olduğunu ileri sürdü. Strazburg Mahkemesi Volkov’un görevden alınmasının tamamen yanlı ve manipülasyona dayalı olduğuna, bunun da Volkov’un temel haklarını ihlal ettiğine hükmetti. Volkov 2015 yılında Yüksek Mahkemedeki görevine iade edildi.
Ukrayna
Suçsuz bir şahsın 40 yıl hapse mahkum edilmesinin ardından adil yargılama reformlarının yapılması
Neđo Ajdarić , adil olmayan bir yargılamadan sonra, haksız yere üç cinayetle suçlanarak 40 yıl hapse mahkum edildiğinde, 52 yaşındaydı. Strazburg’da açtığı davayı kazandıktan sonra serbest bırakılmış ve gelecekte adil yargılama yapılabilmesi için değişiklikler yapıldı.
Gayri adil yargılama sonucunda adaleti koruyacak reformlar yapılması
İşsiz olduğu ve parası bulunmadığı için César Igual Coll aile bakım masrafı ödememe suçundan aklandı. Ancak dava temyiz edildi. Temyiz mahkemesi kamuya açık bir oturum yapmadı ve César Igual Coll’dan kanıt almadı. Buna rağmen César Igual Coll hüküm giydi ve hapis cezasına çarptırıldı. AİHM kendisinin adil yargılanmadığına hükmetti. İspanya’da adil yargılama yapılma hakkını koruyacak...
İspanya
Psikiyatri hastanesinde keyfi bir biçimde gözaltı sonucunda özgürlük hakkının korunmasına yönelik reformlar yapılması
Frits Winterwerp bir psikiyatri hastanesinde gözaltında tutuluyordu. Bay Winterwerp zihinsel hastalığı olmadığını ve serbest bırakılması gerektiğini söyledi. Ancak Hollanda mahkemelerinde ifade verme isteği tekrar tekrar reddedildi ve mahkemeler kendisini mahkemede dinlemeden gözaltı süresini sürekli uzattılar. AİHM bunun Bay Winterwerp’in özgürlük hakkını ihlal ettiğine hükmetti. Bay...
Hollanda
Çok uzun yasal sürecin adaletin süratlendirilmesi için reformlara yol açması
AİHM Litvanya’daki dava süreçlerinin aşırı uzun sürdüğü çeşitli davaları tespit etmiştir. Buna bir örnek de davası yaklaşık dokuz yıl süren Donatas Šulcas davasıydı. AİHM kararlarını müteakiben, hukuk, ticaret, idare ve ceza davalarında gecikmelerin azaltılmasına yönelik geniş çaplı reformlar yapılmıştır.
Litvanya
Yargıda makul olmayan gecikmelerle ilgili reformlar
Almanya’da onlarca davacı yargı sürecindeki aşırı gecikmelerden şikayetçiydi. Bunlardan biri idari bir sorunla ilgili bir mahkeme kararının çıkmasını 13 yılı aşkın bir süredir bekleyen Rüdiger Rumpf’du. Strazburg Mahkemesi Almanya’da aşırı uzun dava süreciyle ilgili hukuk yollarının bulunmamasıyla ilgili bir yapısal sorunu tespit etti. Bunun sonucunda sorunla başa çıkmak üzere önemli reformlar...
Almanya
Sovyet baskı rejimi mağdurları için adaletin yerini bulması
Babaları Sovyet yetkililerince öldürüldüğünde Klaus on bir, Yuri dokuz yaşındaydı. Daha sonra anneleri Sovyet çalışma kampına sürülmüş, ailelerinin apartman dairesine el konmuş ve Klaus ile Yuri Sovyet makamlarınca çok kötü şartlar altında gözaltına alınmışlardı. Ancak buna rağmen milli mahkemeler Kiladze kardeşlere adalet sağlamayı reddetmişlerdi.
Gürcistan
Yanlı bir yargıçla ilgili kuşkuların, adil bir yargı sistemini korumaya yönelik reformlara yol açması
DMD Grubu diğer şirketlere karşı çok değerli bir yasal alacak davası açmıştı. Davaların yargıçlar arasında dağıtımından sorumlu bir yargıç, davanın kendisine verilmesini ayarladı ve daha sonra da davayı aniden reddetti. DMD Grubu yargıcın davayı reddetmek üzere kasten bu düzenlemeyi yaptığından kuşku duyuyordu. AİHM yargıcın davanın kime verileceğini kontrol etmesine izin veren kuralların adil...
Slovak Cumhuriyeti
Bankanın bir emeklinin biriken parasını vermeyi reddetmesinden sonra yapılan reformlar
Ruža Jeličić eski Yugoslavya vatandaşıydı 1970’li, 80’li yıllarda Almanya’da çalışmış ve tasarruflarını Alman Markı olarak eski Yugoslavya bankasına yatırmıştı. Ancak döviz tevdiat hesabı olan diğer binlerce kişi gibi onun da memleketine döndükten sonra hesabından para çekmesi yasaklanmıştı. Bayan Jeličić’in işi bırakmasından ve kocasının ölümünden sonra geçinecek parası kalmamıştı.
Bosna Hersek
Davada hakimlerin tarafsızlığının korunması ihtiyacı üzerinde durulmaktadır
Bayan M’nin davasına karşı tarafı temsil eden iki avukatla yakın akraba olan bir hakim bakıyordu. Strazburg Mahkemesi Bayan M’nin tarafsızlık konusundaki endişesinin haklı olduğuna ve adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine hükmetti.
Malta
Gayri adil yargılamadan sonra daha adil ceza muhakemesi usulüne geçiş
İki şahıs, polisin manipüle ettiği kanıtlara dayanılarak soygun yapmaktan mahkum oldu. Strazburg Mahkemesi davalıların adil yargılanmadığına hükmetti. Yasalarda sanıkların teşhis sürecinin iyileştirilmesine ve Arnavutluk’ta adil yargılanma hakkının korunmasına yönelik değişiklik yapıldı.
Polisin bir ırkçı saldırıyı düzgün bir biçimde soruşturmaması üzerine reformlar yapılması
Bir gece, Gánovce-Filice köyünde Roman köylüler diğer yerli halk tarafından beyzbol sopaları ve demir çubuklarla dövüldü. Strazburg Mahkemesi yetkililerin sorumluları gerektiği gibi soruşturup cezalandırmadıklarına hükmetti. Dava yeniden açıldı ve yetkililerin ırkçılık suçuyla baş etmelerine yardımcı olacak yasal değişiklikler yapıldı.
Gözaltındaki bir adama işkence edilmesi polisin tutukluları istismarını önleyecek reformları tetiklemiştir
Olsi Kaçiu polis tarafından işkence görmüş, daha sonra da kendisinin mahkum edilmesine yol açan bir ifade vermeye zorlanmıştı. Strazburg Mahkemesi işkencenin ve adil olmayan yargılamanın Bay Kaçiu’nun temel haklarının ihlaline neden olduğuna hükmetti. Bu ve diğer davalar sonucunda tutuklulara kötü muamelenin ve kötü muamele sonucu elde edilen kanıtların kullanılmasının önlenmesine yönelik bir...
Mahkemenin belirlediği çocuk yardımının on üç yıl boyunca ödenmemesi üzerine yasal reformlar yapılması
Snežana Boucke’nin evlilikten olma, Kristina adlı bir kız bebeği vardı. Babaya çocuk yardımı ödeme emri tebliğ edildi. Yetkililer mahkeme kararının uygulatılmasını sağlayamadı ve ödemeler 13 yıl boyunca yapılmadı. Strazburg Mahkemesi bu durumun Bn. Boucke’nin mahkeme kararlarının uygulatılması hakkını ihlal ettiğine hükmetti. Dava sonucunda mahkeme kararlarının uygulatılması alanında önemli...
Karadağ
Polisin kötü muamelesinin soruşturulmaması sonunda reformlar yapılması
Pazarda ticaretle uğraşan Ágoston Kmetty iddiaya göre karakolda polislerce üç saat boyunca darp edilmiştir. Ancak polis memurlarına karşı bir suç atfedilmemiştir. Strazburg Mahkemesi savcının olayı hiçbir şekilde gerektiği gibi soruşturmadığına – olaya karışan polis memurlarının her hangi birini sorgulamayı bile reddettiğini tespit etmiştir. Bilahare yapılan değişiklikler mağdurların,...
Macaristan
Anayasa Mahkemesine başvuru hakkı üzerindeki devlet kontrolünün sona erdirilmesi
Bay Millan davasını Anayasa Mahkemesinde temyiz etmek istemiştir. Ancak yasalar bir devlet kurumunun buna izin vermeyi reddebileceğini amirdir—nitekim reddetmiştir. Dava Strazburg’a taşındığı sırada hükümet, bireylerin hükümetin izni olmaksızın da temyize gidebileceğini kabul etmesiyle davaya çözüm getirmiştir.
Adaletin yerini bulmasındaki gecikmelere çözüm bulunması için yasal reform yapılması
Yüzlerce davacı Türk mahkemelerindeki aşırı uzun dava süreçlerinden şikayetçi olmuştur. Bunlardan biri, devletin kocasını teröristlerden koruyamadığına ilişkin şikayetinin mahkemede hemen hemen altı yıl boyunca bir sonuca ulaştırılamadığını öne süren Fatma Ormancı idi. Strazburg Mahkemesi 280’i aşkın diğer davada da davacıların Türk mahkemelerindeki yasal süreçte aşırı gecikmelerle karşı...
Gözaltındaki şahsa dava açma fırsatı verilmemesi üzerine yasal prosedürde değişiklik yapılması
Peter Frommelt mali suçlarla ilgili olarak yargılanmayı beklerken tutukluluk halinin sona ermesini talep etti. Bu durumda temyize gidildiğinde, kendisine de avukatına da yasal savlarını anlatmalarına izin verilmedi. Strazburg Mahkemesi bunun adil olmadığına hükmetti. Buna ilişkin yargı usullerinde değişiklik yapıladı ve bu gibi durumlarda insanların mahkemede açıklama yapmasına izin verildi.
Lihtenştayn
Şüpheli bir ölümle ilgili olarak yapılan “tümüyle yetersiz” bir soruşturma ve ceza soruşturmalarında reform yapılması
Tatiana Trufin’in erkek kardeşi kuşkulu bir ölüm sonucunda hayatını kaybetmişti. Saldırı olduğuna dair kanıtlar olmasına rağmen, yetkililer aradan geçen on iki yıl boyunca olayı soruşturmak için pek fazla çaba göstermedi. Strazburg Mahkemesi yetkililerin çabalarının hiçbir şekilde yeterli olmadığına hükmetti. Bu karar Romanya’da ceza soruşturmalarının daha etkili yapılmasına yönelik reformlar...
Strazburg Mahkemesine yapılan dava başvurularından sonra adalete erişim konusunda yapılan reformlar çok uzun dava süreçlerine dikkat çekmiştir
AİHM İtalya’da bini aşkın davanın aşırı uzun sürdüğünü tespit etmiştir. Buna bir örnek de aile işletmesiyle ilgili bir dava süreci on yıldan fazla süren Bay Ceteroni’nin açtığı davadır. Gecikmeleri azaltmak üzere geniş kapsamlı reformlar yapılmıştır.
Adaletin yerini bulmasının on yılı aşkın bir süre gecikmesi sonrasında mahkeme sisteminde reform yapıldı
Aleksandar Caminski beş kişinin saldırısına uğramıştı. Şüphelilere karşı suç atfedilmiş ancak mahkemeye ancak on bir yıl sonra çıkarılmışlardı. Strazburg Mahkemesi bu gecikmenin makul sınırları aştığına hükmetti. Diğer davalarla birlikte bu dava sayesinde Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyetindeki dava süreçlerinin kısaltılmasına yönelik önemli değişiklikler yapıldı.
Kuzey Makedonya
Kan transfüzyonuyla HIV virüsü bulaşan bir adamın davasının görülmesi yıllarca sürmüştür
Bay C ‘ye hastanede yapılan bir kan transfüzyonundan HIV virüsü bulaşmıştı. Bay C bu nedenle tazminat talep etti. Ancak Danimarka mahkemelerinde beş yıllık bir gecikme sonunda dava ele alınmadan Bay C AIDS’den hayatını kaybetti. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi gecikmenin Bay C’nin mahkemeye makul bir sürede erişim hakkını ihlal ettiğine hükmetti. İleride bu tür gecikmelerin yaşanmamasını...
Danimarka
Yararli ‘link’ler
Ceza hukuku reformuna dair Avrupa Konseyi web sitesi (İngilizce olarak)
Etkili hukuk yollarına dair Avrupa Konseyi web sitesi (İngilizce olarak)
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarına dair bilgilendirme metinleri
Madde 6 – adil yargılanma hakkı (hukuk davaları) (İngilizce olarak) PDF (820 Ko)
Madde 6 – adil yargılanma hakkı (ceza davaları) (İngilizce olarak) PDF (930 Ko)
Polis tarafından tutuklanma ve avukat yardımı (İngilizce olarak) PDF (285 Ko)
Adalete erişimle ilgili Avrupa mevzuatı El Kitabı (İngilizce olarak) PDF (2,130 Mo)
İnsan Hakları ve Ceza Kovuşturmasıyla ilgili El Kitabı (İngilizce olarak) PDF (2,150 Mo)